Tefsir kitaplarında yer alan farklı yorumların hikmeti nedir?

Değerli kardeşimiz,

وَمَا كَانَ النَّاسُ اِلَّٓا اُمَّةً وَاحِدَةً فَاخْتَلَفُواۜ

“İnsanlar bir tek ümmet idi, sonra ayrılığa düştüler.” (Yunus, 10/19)

Tefsir kitaplarında hemen her ayetle alakalı pek çok yorumlara yer verilir. Bunlar genelde şeklî bir ihtilaf olmakla beraber, zaman zaman bu sınırı aşan yorumlar olduğu da görülmektedir. Bu ihtilaflar iki şekilde ele alınmıştır:

1. Tenevvü ihtilafı,
2. Tezad ihtilafı.

Tenevvü ihtilafı, aynı meselenin farklı farklı yönlerini nazara vermek, çeşitli zaviyelerden değerlendirmesini yapmaktır. Tezad ihtilafı ise, birbirinden çok farklı, hatta zıd olacak şekilde ele almaktır. Mesela, "Sırat-ı Müstakim" (Fatiha, 1/6; Bakara, 2/142; Maide, 5/16…) (doğru yol) ifadesi, “Allah'ın Kitabı, İslam, Ehl-i sünnet ve cemaat, ubudiyet yolu” tarzlarında açıklanmıştır. Bu açıklamalarda sıfatlar mütenevvi, isimler müteaddit, ibareler farklı da olsa, müsemma birdir. (Takıyyüddin İbn Teymiye, , et-Tefsiru'l-Kebir, Daru'l- Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1988. II, 251;  Celaleddin Süyûti, el- Itkan fi Ulumi'l-Kur'an, Daru İbn Kesir, Beyrut, 1993. II, 1200) Yani neticede hepsi aynı yere varmaktadır. Çünkü Kur'an doğru yolu beyan eder. İslam, bu yolun din olarak adıdır. İslam içinde farklı ekoller çıkmakla beraber ehl-i sünnet ve’l- cemaat bu doğru yolun unvanı olmuştur. Ve bu yolun esası Allaha kul olmaktır.

Abdestle ilgili ayette geçen "veya kadınlara dokundunuzsa..." (Nisa, 4/43; Maide, 5/6) ayetinin farklı iki yorumunu tezad ihtilafına örnek olarak verebiliriz. İmam-ı Şafii, ayeti zahirine göre yorumlar. İmam-ı Azam ise "cinsel ilişkiden kinaye" olarak değerlendirir. Buna göre, kadınlara dokunmak Şafii mezhebinde abdesti bozan bir durum olarak görülür. (Muhammed İbn Rüşd, Bidayetu'l-Müctehid Nihayetu'l-Muktesid, Daru’l- Marife, Beyrut, 1988, I, 37-38)

Kur'an'ın yorumunda karşılaştığımız bu tür tezad ihtilafları sayıca çok fazla değildir. Bu tür ihtilafın örnekleri, daha çok Batınî ekollerde görülmektedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet