​Zebanilerin fiziksel özellikleri ve görevleri nelerdir?

- Zebani ne demektir?
- Zebanilerin başı kimdir?

Değerli kardeşimiz,

Zebani, insanları cehenneme sevkeden ve cehennemi yöneten meleklere verilen addır.

Sözlükte “itip kakmak, şiddetle sürüklemek” anlamındaki zebn kökünden türeyen zebanînin çoğulu zebaniyedir.

Bazı âlimler zebaniyeyi tekili bulunmayan çoğul kelimelerden kabul etmekle birlikte, kelimenin zebaniden başka zâbin, zibnî ve zibniye lafızlarının çoğulu olduğunu söyleyen dilciler de vardır.

Cehennemliklere şiddetle muamele ettikleri veya ellerinin yanı sıra ayaklarını da kullanabildikleri için, zebanilere bu adın verildiği genellikle kabul edilir (Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, el-Câmi, XX, 126)

Zebaniye kelimesi Kur'an-ı Kerîm’de bir yerde geçer ve bununla cehennemdeki azap melekleri kastedilir. (bk. Alak, 96/18)

Alak suresinde belirtildiğine göre Cenâb-ı Hak, Hz. Peygamber Efendimiz (asm)'in namaz kılmasını engellemeye çalışan kişiyi bundan vazgeçmediği takdirde, yalancı ve günahkâr alnından yakalayıp cehenneme atacak, bu kişi taraftarlarını imdadına çağırırsa Allah da zebanileri çağıracaktır. (96/9-18)

Hz. Peygamber (asm)’in namaz kılmasını engellemek isteyen kişinin Ebû Cehil olduğu kaynaklarda belirtilir.

İbn Abbas’tan nakledildiğine göre Resûlullah Kâbe’de namaz kılarken Ebû Cehil yanına yaklaşıp, “Ben seni burada namaz kılmaktan menetmemiş miydim?” diye tehditte bulunmuş, Peygamber de ona sert bir şekilde karşılık vermiş, Ebû Cehil, “Neye güvenerek böyle davranıyorsun, ben bu vadide taraftarları en kalabalık olan kişiyim?” deyince (Müsned, I, 256) mealini verdiğimiz ayet nazil olmuştur.

Yine İbn Abbas’tan rivayet edildiğine göre Resûl-i Ekrem (asm), “Eğer Ebû Cehil cüret ederek namaz kılmamı engellemeye kalkışsaydı, onu azap melekleri hemen yakalardı.” buyurmuştur. (Müsned, I, 329; Buhârî, Tefsîrü’l-Kurân, 96/4; Taberî, XXX, 164-165)

Sahâbîler de zebaniye kelimesine “azap melekleri” anlamı vermiştir. (İbn Receb, s. 117)

Kur'an’da cehennemliklere dair beyanlardan anlaşıldığına göre cehennemde zebanilerin başında Mâlik adlı bir melek vardır. Azaptan kurtulmak isteyen cehennem halkı bu meleğe hitap ederek, “Ne olur, Allah bizim hayatımıza son versin!” diyecek, o da “Hayır! Siz hep burada kalacaksınız.” cevabını verecektir. (Zuhruf, 43/77)

Cehennemde bulunan zebani sayısının on dokuz olduğu yine Kur'an’da zikredilir. (bk. Müddessir, 74/30)

Müddessir Suresinin 31. ayetinde cehennem bekçilerinin yalnızca meleklerden oluştuğu ve on dokuz sayısının inkârcılar için bir imtihan sebebi kılındığı belirtildikten sonra, Allah kendi ordularının sayısını sadece kendisinin bildiğini haber verir ki bundan on dokuz meleğin cehennemde bekçilik yaptığı sonucu çıkarılabilir; âlimler de on dokuz meleğin azap meleklerinin yöneticileri olduğu görüşündedir. (Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, et-Tezkire, I,133-137; Süyûtî, el-Habâik, s. 66)

Rivayete göre bu ayet nazil olunca Ebû Cehil ile taraftarları, on dokuz meleği azımsayıp bunların cehenneme girecek çok sayıda insanla baş edemeyeceğini iddia etmişlerdir. (Şevkânî, V, 329-330)

Kur'an’da ayrıca zebanilerin son derece iri yapılı, güçlü ve şiddetli olduğu, inkârcılara karşı çok sert davrandığı haber verilir. (Tahrîm, 66/6)

Bu melekler Allah’ın gazabına uğrayanları cezalandırmak için yaratıldığından bütün sözlerinde ve fiillerinde şiddet vardır. (Şevkânî, V, 253-254)

Yine Kur'an’da zebanilerden “hazene” (muhafızlar) diye söz edilir.

Cehennem tasvirine ilişkin ayetlerde bildirildiğine göre günahkârlar gruplar halinde cehenneme sevkedilip kapıları açılınca muhafızlar kendilerine, “Size, Allah’ın âyetlerini okuyan ve bugünle karşılaşacağınızı haber veren peygamberler gelmedi mi?” diye soracak, onlar, “Evet geldi, fakat biz onları yalanladık.” cevabını verince zebâniler, “Öyleyse girin cehennemin kapılarından.” diyerek onları cehenneme atacaklar, azaplarının hafifletilmesi talebini de reddedeceklerdir. (Zümer, 39/71-72; Mü’min, 40/49-50; Mülk, 67/7-9; Ali M. M. es-Sallâbî, s. 165-167)

Çeşitli hadis rivayetlerinde de cehennem muhafızlarına dair bilgiler vardır. Hz. Peygamber (asm) Mâlik’i isrâ ve mi‘rac esnasında, ayrıca rüyasında görmüş ve onun cehennemi tutuşturan melek olduğunu söylemiştir. (Buhârî, Bedü’l-ħalķ, 7; Enbiyâ, 24; Cenâiz, 93)

Sonraki kaynaklarda Resûl-i Ekrem (asm)’e nisbet edilen rivayetlerde zebaniler için bazı tasvirler yer alır:

Zebaniler, gözleri yıldırım gibi ışık saçan, ağızları dikenli varlıklardır. Kulların hesaba çekilmesinin ardından yetmiş bin zebani yetmiş bin dizgininden tuttuğu cehennemi getirir ve kapılarında cehennemlikleri bekler. (Münzirî, IV, 232, 241; Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, et-Tezkire, I, 133-138; Süyûtî, el-Habâik, s. 66-68; el-Büdûrü’s-sâfire, s. 406-407; Şevkânî, V, 331)

Cehennemlikleri perçemlerinden tutup yüzükoyun cehenneme sürükler ve orada kendilerine azap uygular. Sözü edilen kaynaklarda çeşitli azap şekillerine de temas edilir. (İbn Ebü’d-Dünyâ, s. 33-53, 68-87, 115; Subhi Salih, s. 81; Ali M. M. es-Sallâbî, s. 172; bk. TDV İslam Ansiklopedisi, Zebani md.)

İlave bilgi için tıklayınız:

- ZEBÂNÎ.
- HAZENE-İ CEHENNEM.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet