Zebaniler neden 19 tane?

- Müddessir suresinde geçen zebani sayısı neden 19 tanedir, hikmeti nedir?
- Kuran'a işaret eder mi?

Değerli kardeşimiz,

Sayı olarak Müddessir suresinin 30. ayetinde yer alan “üzerinde 19 var” mealindeki ayetin zahiri ifadesinde Kuran’a işaret eden bir yanı yoktur.

Bu ayetin hemen ardından gelen 31. ayetteki şu ifadeler ise zebanilere işaret etmektedir.

“Biz cehennemin işlerine bakmakla yalnız melekler görevlendirilmiştir. Onların sayısını da inkâr edenler için sadece bir imtihan vesilesi yaptık ki böylelikle kendilerine kitap verilenler kesin bilgi edinsinler, inananların imanı artsın; kendilerine kitap verilenler ve müminler şüpheye düşmesinler; kalplerinde hastalık bulunanlar ve inkârcılar da 'Allah bu sayı misaliyle ne demek istemiş olabilir?' desinler. İşte Allah böylece dilediğini sapkınlıkta bırakır, dilediğine de doğru yolu gösterir. Rabbinin ordularını kendisinden başkası bilmez. İşte bu, insanlık için sadece bir öğüttür.”

Bununla beraber, Besmelenin 19 harfli olduğu buna mukabil zebanilerin de sayılarının 19 olduğu bildirilmiştir. Abdullah b. Mesud’un da ifade ettiği gibi, “19 harfli Besmeleyi okuyan (geniş manasına uygun bir yaşam sürdüren) kimse, 19 zebanilerin elinden kurtulacaktır.” (bk. Kurtubi, Fatiha suresinin ilk ayetinin tefsiri)

Bu sayı açıkça “sekar” ismiyle cehennemden bahseder ve “sekar”a işaret eder. Bu işaret bir mucizedir. Çünkü "sekar olan cehennemin 19 zebanileri vardır." Bu husus hem ilgili ayetlerde hem sahih-merfu-mevkuf hadis rivayetinde söz konusudur. Buna inanmayanların ve hatta “Bu 19 zebaniden 10 tanesini sağ kolumla, 9 tanesini de sol kolumla tutar atarım, siz hiç endişe etmeyiniz/veya siz bana 2 tanesinin hakkından gelin, 17 tanesini de bana bırakın” diyen Ebu’l-Eşed b. Esved el-Cumehi ve Ebu Cehil gibi müşriklerce alay konusu yapılmıştır. 

İşte bu gibi ciddiyetsiz inkârcılara yönelik olarak “sakar / cehennemin üzerinde 19 olduğu” bildirilmiştir. Keza İbn Muğire’nin benzer sözlerine de yer verilmiştir. (Geniş bilgi için bk. Taberi, Razi, Semerkandi, Kurtubi, ilgili 30-31. ayetlerin tefsiri)

Gerçekten “Sekar” kelimesinin ebced değeri: 360’dir. (aleyha) kelimesinin şehadetiyle müennes bir lafızdır. Tenis alametlerinden biri ELİFTİR. Bu harfin ebced değeri ise 1’dir. Böylece “sakar” kelimesinin müennes haliyle ebced değeri: 361=19x19’dur. Kuran bu işaretiyle “sakar”ın ebced değeri 19 ile donandığı gibi, gerek cehennemin üzerindeki bekçilerin sayısı da 19 olduğu delilini gözler önüne seriyor.

Erbab-ı maani, zebanilerin sayısının 19 olmasının bazı hikmetlerini şöyle açıklamışlardır:

a) İnsanda nazari ve ameli kuvveler, tabii ve hayvani olmak üzere iki kısımdır. Bunlardan kuvve-i hayvaniye; beşi zahiri ve beşi batıni kuvvelerden meydana gelir. Bir de kuvve-i şeheviye ve kuvve-i gazabiye olmak üzere toplam 12 adettir. Kuvve-i tabiiye ise; cazibe, masike, hazime, dafıa, gaziye, namiye ve muvvelide olarak 7 tanedir. Nefsi yanlış yollara sevk eden bu 19 süfli duygulara karşılık 19 adet zebani işkenceci melekler görevlendirilmiştir ki bu “cezanın suça uygun olmasını” vurgulayan kurala da uygundur.

b) İnsanın 24 saatlik ömrü ikiye ayrılır. Bunlardan beş saati ibadetlerin başı ve simgesi olan beş vakit namazla geçer. Geriye kalan ibadetsiz vakitlerin sayısı ise 19’dur. Yanlışların yapıldığı 19 saatlik zaman dilimine mukabil 19 zebaninin görevlendirilmesi oldukça uygun düşmüştür. (bk. Razi, ilgili ayetin tefsiri)

c) Başta da ifade edildiği gibi, Besmelenin harfleri, cehennem zebanilerinin sayısı kadar olup 19 tanedir. Dolayısıyla, bu 19 zebaniden kurtulmak isteyen, 19 harfli besmeleyi okusun ve onun manasına uygun yaşasın. Bunu okuyan ve ona uygun yaşayan kimse için Allah, bu harflerden her birisini, bir zebaniye karşı bir zırh yapar. Cehennem meleklerinin kendileri de bütün işlerini besmele çekerek yaparlar. Bütün güçlerini de besmeleden alırlar.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet