Namaz kılarken euzü-besmele çekmek sünnet midir? Besmele her rekatta çekilir mi?

- Cemaatle namaz kılarken subhanekeden sonra euzu besmele çekmek ve daha sonraki rekatlarda imam fatihaya başlamadan önce besmele çekmek cemaatle namaz kılarken sünnet midir?

Değerli kardeşimiz,

Teavvüz (İstiâze), Eûzü:

Namazda istiâze çekmek yani “Eûzübillâhimineşşeytânirracîm” demek, Hanefî ve Hanbelî mezheplerine göre birinci rek‘atta, Şâfiîler’e göre her rek‘atta sünnettir. Mâlikîler ise, bunu farz namazlarda mekruh görmekle birlikte, nâfile namazlarda gizli okunmak kaydıyla sünnet kabul ederler.

Cemaatle kılınan namazlarda imama uyan kişinin istiâzede bulunması gerekmez. Çünkü istiâze namaz için değil Kur’an okumak içindir.

Şâfiî’nin, âşikâre okunan namazlarda istiâzenin sesli ve sessiz olarak iki şekilde yapılabileceğini söylemesine karşılık, Ebû Hanîfe ve Ahmed b. Hanbel sessiz okunmasını tercih etmişlerdir.

Besmele

Her rekatta Fâtiha'dan önce “Bismillahirrahmânirrahîm” diyerek besmele çekmek, Hanefî ve Hanbelîlere göre sünnettir. Şâfiîler bunun farz olduğu görüşündedirler. Mâlikîler ise mekruh olduğunu ileri sürerler.

Mezheplerin buna ilişkin detaylı görüşleri şöyledir:

Hanefilere göre: İmam ve tek başına namaz kılan kişi, her rekatın başında sessizce besmele çeker. Namaz, seslice kıraatte bulunulan namaz da olsa, sessizce kıraatte bulunulan namaz da olsa yine besmele çekmek sünnettir. İmama uyan kişi ise besmele çekmez. Zîra imama uymuş olduğu gerekçesiyle onun kıraatte bulunması caiz değildir. Ancak imama uyan kişi besmele çekse bile namazı geçerlidir.

Besmele, ilk rekatta sübhaneke okunup eûzü çekildikten sonra çekilir. Diğer rekatlarda ise sadece besmele çekilir.

Fatiha'yla zamm-ı sûre arasındaki besmeleye gelince, bunu okumak mekruh değildir; ama en iyisi okumamaktır. Kılınan namaz seslice kıraatte bulunulan bir namaz veya sessizce kıraatte bulunulan bir namaz olsun, hep aynı hükme tâbidir. Her ne kadar Kur'an'dan bir parça ise de sahîh olan görüşe göre besmele, ne Fâtiha'nın ve ne de diğer sûrelerden birinin bir bölümü değildir.

Malikilere göre: Kılınan namaz ister sesli kıraatli olsun, ister sessiz kıraatli olsun, farz ise besmele çekilmesi mekruhtur. Ancak namaz kılan kişi, ihtilâftan kurtulmak maksadıyla her Fâtiha'nın başında gizlice besmele çekerse mendub olur. Bu durumda seslice besmele çekilmesi mekruhtur.

Nafile namazlara gelince, namaz kılan kişinin Fâtiha'dan önce besmele çekmesi caizdir.

Şafilere göre: Besmelenin, Fâtiha'dan bir âyet olduğu için okunması, sünnet değil farzdır. Sesli veya sessiz kıraatli namazlarda besmelenin hükmü Fâtiha'nm hükmü gibidir. Sesli kıraatli namazlarda namaz kılan kişinin, Fâtiha'yı sesli okuduğu gibi besmeleyi de sesli okuması zorunludur. Besmele okunmadığı takdirde namaz bâtıl olur.

Hanbelilere göre: Besmele sünnettir. Namaz kılan kişi her rekatta gizlice besmele çeker. Ancak besmele Fâtiha'nın bir ayeti değildir. Kişi, eûzüden önce besmele çekerse eûzüyü iade etmesi gerekmez. Yine besmeleyi terk eden kişi de Fâtiha'ya başlamışsa yeniden besmeleye dönmez. Hanefîler de bu görüştedirler. (bk. TDV İslam Ansiklopedisi, İstiaze ve Besmele md.; Abdurrahman Cezîrî, Dört Mezhebe Göre İslâm Fıkhı, Çağrı Yayınları, 7. Baskı, İstanbul, 1993, 1/337-359)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet