Kur´an ve hadislerde mübalağa var mıdır? Varsa mübalağa yalanın bir türü değil midir?

Değerli kardeşimiz,

Mübalağa bir çeşit edebi sanattır. İnsanların kullandığı dil, Kur'an ve hadislerde geçen bazı hususları ifade etmekte eksik ve yetersiz kaldığında mübalağa sigası kullanılmıştır. Haşa bu bir yalan değil, aksine dilin anlatmakta aciz kaldığı manayı akla yaklaştırmak için tercih edilen bir üsluptur.

"Mübalağa"yı, "açıklama amacıyla anlamın dildeki aslî haline göre büyük ve çok oldu­ğunu göstermek" şeklinde tanımlayan Rummânî, Kur'an'da yer alan altı müba­lağa şeklini şöylece sıralamıştır:

1. Müba­lağa sîgalarıyla. Gaffar, Tevvâb, Rahman, Rahîm, Vedûd, Kadîr, Alîm gibi. Ziyâeddin İbnü'l-Esîr ve Mağribî, bu tür sıfatların Al­lah hakkında mübalağa ifade etmeyece­ğini, çünkü İlâhî sıfatların nihayetsiz bir ke­male sahip bulunduğunu, ayrıca mübala­ğanın artma-eksilme, büyüme-küçülme özelliği bulunan sıfatlarda gerçekleştiği­ni, Allah'ın sıfatlarının ise bundan münez­zeh olduğunu söylemiştir. (el-Meselü's-sâ'ir, III/191; Mevâhibü'l-fettâh, II/558)

2. Öze­lin yerine genel sîganın kullanılması. Kur­'an'da "Her şeyin yaratıcısı" (En'âm 6/102) ifadesi gibi.

3. En büyük olandan haber verme. "Rabbinin varlığının delil­leri geldi" yerine "Rabbin geldi" (Fecr, 89/22) denilmesi gibi.

4. Mümkünü müm­kün olmayan şeklinde ifade etme. "Onlar, deve (veya halat) iğne deliğinden geçmedik­çe cennete giremezler." (A:râf, 7/40) âye­ti gibi.

5. Tartışmada mutedil bir üslûp kullanmak amacıyla, sözü ihtimalli biçim­de söyleme. "O hâlde biz veya siz, ikimiz­den biri ya doğru yol üzerinde veya açık bir sapıklık içindedir." (Sebe' 34/24) âyeti gibi.

6. Cevap ifadelerinin anlatımdan çı­karılması. Bu durum cevabın farklı yön­leriyle düşünülmesini gerektirdiği, ayrıca dinleyici ve okuyucuyu düşünce ve hayal ufkuna yönlendirdiği için mübalağa belir­tir. "Ateşin karşısında durduruldukları... zaman onları bir görseydin." (En'âm, 6/27) âyeti gibi.

(bk. TDV, İslam Ansiklopedisi, İstanbul-2006, MÜBALAĞA mad., XXXI/426)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet