Kim bayram namazını imamla birlikte kılamazsa dört rekat namaz kılsın, hadisinin kaynağı ve sıhhati nedir?

- Fethu'l Bâri de "Bayram namazını kaçıran kimseler iki rekat namaz kılarlar" başlığı altında verilen rivayetlerin açıklamasında kaynağı belirtilmeden ilgili (sorduğum) rivayet aktarılmıştır. Yazı aynen şöyledir:
- Süfyân-ı Sevrî ve Ahmed İbn Hanbel karşı çıkmıştır. Onlara göre bayram gününde tek başına namaz kılan bir kimse namazı dört rekat olarak kılar. Sevrî ile Ahmed İbn Hanbel'den önce de bu görüşü zikreden ve dolayısıyla onlara kaynak olan âlimler vardır. Nitekim Saîd İbn Mansûr'un sahih bir senedle naklettiğine göre İbn Mesûd şöyle demiştir: "Kim bayram namazını imamla birlikte kılamazsa dört rekat namaz kılsın."
- Aynı yerde kaynaksız verilen hadiste, bayram namazını kaçıran kimsenin iki rekat namaz kılacağı hadisin kaynağı ve sıhhati nedir?
- İkrime şöyle demiştir: "Sevâd halkı bayram günlerinde toplanır ve imamın yaptığı gibi iki rekat namaz kılardı."
- Atâ şöyle demiştir: "Bir kimse bayram namazını kaçıracak olursa iki rekat namaz kılar." (Fethul Bari, c 3, Bab 25)

Değerli kardeşimiz,

"Bayram namazını kaçıran kimseler iki rekat namaz kılarlar." mealinde bir hadis vardır. (bk. Buhari, el-İdeyn, 25; İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 2/474)

- Hz. Peygamber (asm)'in, bayram namazlarını iki rekat olarak kıldığı rivayet edilmiştir. (bk. İbn Ebni Şeybe, Musannaf, 2/8).

- İbn Hacer’in verdiği bilgiye göre, bu hadisten iki husus anlaşılmaktadır:

Birincisi: Bir mazereti olsun, olmasın, bayram namazını kaçıran kimsenin bunu kaza edeceğidir.

İkincisi: Bu kazayı “bayram namazının aslına uygun” olarak iki rekat olarak kılmasıdır. (İbn Hacer, Fethu’l-Bari,2/474)

- Aynı yerde verilen bilgiye göre, İmam Sevri ve İmam Ahmed’e göre, bayram namazını kaçıran kimse bunun kazasını dört rekat olarak kılar. Bunların delili, İbn Mesud’un,

 “Kim bayram namazını imamla birlikte kılmamış veya kılamamışsa, onun kazasını dört rekat olarak yapar.”

şeklindeki ifadesidir. Bu hadis sahihtir. Bunu Said b. Mensur -sahih bir senetle- rivayet etmiştir.

- Biz Said b. Mensur’un ne tefsirinde ne de Sünen'inde böyle bir rivayeti bulamadıysak da bu rivayet şekli, hadis kaynaklarında geçmektedir. (bk. Taberani, el-Kebir, 9/306/ h. no: 9532; Abdurrazzak, Musannaf, 3/300/ h. no: 5713; İbn Ebi Şeybe, Musannaf, 2/ 4/h. no: 5800)

- Heysemi de -Taberani’den naklen- bu rivayete yer vermiş ve senedinin sahih olduğunu bildirmiştir. (bk. Mecmau’z-Zevaid, 2/205/h. no:4-263-17)

- “Aynı yerde kaynaksız verilen hadiste, bayram namazını kaçıran kimsenin iki rekat namaz kılacağı hadisin kaynağı ve sıhhati nedir?” sorusuna gelince;

- Evvela bu hadisi Buhari “talikan” zikretmiştir. (Buhari, el-İdeyn, 25)

- İbn Hacer, Enes, İkrime ve Ata’nın rivayetleriyle ilgili hadisin de kaynağını vermiştir. Bu rivayetlerin İbn Ebi Şeybe, Firyabi ve Beyhaki’de geçtiğini bildirmiştir. (bk. Fethu’l-Bari, 2/374-376)

- Bununla beraber, bu rivayetlerin kaynağını şöyle verebiliriz:

- İkrime’nin rivayeti için bk. Beyhaki, es-Sünenu’l-kübra, 3/428.

- Ata’nın rivayeti için bk. Beyhaki, a.g.y; İbn Ebi Şeybe, Musannaf, 2/11.

 “Hz. Enes imamla bayram namazını kılmayı kaçırdığında, ailesini, toplar ve imamın kıldığı gibi bayram namazını (iki rekat olarak) kılardı.”(bk. Beyhaki, es-Sünenu’l-kübra, 3/427)

şeklindeki rivayet de vardır.

Hanefi mezhebine göre, imamla birlikte bayram namazını kılamayan bir kimse, bu namazı kaza etmez. Bayram namazını kaçıran bir kimse, eğer başka bir imamın arkasında kılma imkanı bulursa oraya gitmelidir. Çünkü, bir belde de ittifakla birkaç yerde bayram namazı kılınabilir. Bayram namazı cemaatle kılınır. Yalnız başına kılınması caiz değildir. 

Ancak, Bayram namazını imamla kılamayan kişi, bunun kazasını yapamaz ise de dilerse nafile olarak namaz kılabilir. Bunu da isterse iki rekat olarak isterse de dört rekat olarak kılabilir. (bk. Tehanevi, İlaü’s-sünen, 8/147-148)

Şafii mezhebine göre, imamla birlikte bayram namazını kılamayan kimse için, bu namazı aynı şekilde kaza etmek sünnettir. Bayram namazını kaçıran bir kimse, ne zaman isterse, bayram günlerinde de bayram günlerinden sonra da kaza edebilir. En faziletlisi birinci gün içinde kaza etmektir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet