Jeolojik Zamanlar

Dünyanın farklı bölgelerindeki tortul kayalar ve bunların ihtiva et­tiği fosiller incelenerek, yerkürenin jeolojik geçmişi beş büyük bölüme ayrılmıştır. Bunlar Kriptozoik (İlk zaman), Paleozoik (Birinci Zaman), Mezozoik (İkinci Zaman), Senozoik (Üçüncü Zaman veya Tersiyer) ve Antropozoik (Dördüncü Zaman veya Kuaterner)’tir. Bu bölümler kendi aralarında devir ve serilere ayrılmaktadır (Tablo 1).

Tablo 1: Jeolojik Zaman Tablosu En eski (yaşlı) devirler tablonun alt tarafında, en yeni devirler de üst tarafında yazılmıştır.
Zaman	Devir	Seri	Periyodun başlangıcı	Jeolojik olaylar ve iklim	Biyolojik karakterler
ANTROPOZOİK (4.Zaman)	Kuvaterner	Holosen	25 bin yıl önce	Mutedil iklim, Orta-Doğu’da kuraklık ve çöllerin teşekkülü,	Günümüz insanı, hayvanı ve bitkileri
		Pleistosen	60 bin yıl önce	Periyodik buzullaşma, soğuk ve sıcak iklim	Günümüz insanları, büyük memeliler ve birçok bitki
SENOZOİK (3. Zaman)	Neojen	Pliyosen	12 milyon yıl önce	Bugünküne benzeyen iklim, Karaların yükseltilmesi.	Ağaç eğreltiler ve dev köpek balıkları ortadan kalktı. Australopithecus’un görünmesi. Çeşitli Memeliler.
		Miyosen	25 milyon yıl önce	Volkanik faaliyetler, Alpler ve Himalayalar’ın teşekkülü	Kemikli balıklar, dev köpek balıkları, otobur memeliler, kayın ve kavak gibi yaprak döken ağaçlar. Yüksek yerlerde Cedrus ve Sequoia ağaçları.
	Paleojen	Oligosen	34 milyon yıl önce	Yer kabuğu hareketleri, Alpler’in teşekkülü, Serin iklim.	Çiçekli bitkiler, yapraklarını döken ağaçlar. İlkel maymunlar. Kedi, köpek ve ayılar
		Eosen	55 milyon yıl önce	Volkanik faaliyetler, Tropikal şartlar	İlk atlar (Eohippus), günümüzün memeli ordoları, Subtropik ormanlar
		Paleosen	75 milyon yıl önce		İlk memeli grubu balinalar denizde yaşamaya başladı. Bütün dinosaurlar ortadan kalktı. Subtropik ormanlar.
MESOZOİK (2.Zaman)	Kretase		130 milyon yıl önce	Avustralya dışında ılıman iklim, Tebeşir yığılması	Dev kara reptilleri, keseli ve plasentalı memeliler. Çiçekli bitkiler gelişti. Gymnospermler azaldı.
	Jura		180 milyon yıl önce	Kireç taşı (tebeşir), İklim mutedil	Dev dinozorlar ve diğer reptiller, ilk memeliler ve dişli kuşlar, ilk Angiospermler, Conifer ve Cycad’lar dominant
MESOZOİK (2.Zaman)	Triyas		230 milyon yıl önce	Başlangıçta sıcak ve kurak, sonra nemli iklim	İlk dev dinozorlar. Deniz reptilleri, Gymnosperm devri, tohumlu eğreltiler ortadan kalktı. İlk sinek ve termitler
PALEOZOİK (1. Zaman)	Permiyen		260 milyon yıl önce	Kuzey yarım küre sıcak, kurak, bazı bölgeler nemli, Güneyde buz devri şartları	Trilobitler ortadan kalktı. Ammonitler gelişti. Coniferler ortaya çıktı. İlk Cycadlar. Pek çok böcek tipi ortaya çıktı.
	Karbonifer		280 milyon yıl önce	İklim sıcaklık ve nemli, kömür teşekkülü	Eğrelti otları dev ağaçlar hâlinde gelişti. İlk reptiller ve amfibiler (Ichthyostegidae).
	Devoniyen		330 milyon yıl önce	Denizden yükselmeler, yarı kurak iklim	İlk böcekler, örümcekler, tatlı su balıklarının çoğu, eğreltiler, atkuyrukları, kibrit otları yaratıldı.
	Silüriyen		380 milyon yıl önce	Sıcak ve kurak iklim	Kara hayatına uygun bitkiler yaratıldı. Denizlerde ilk omurgalıların görünmesi.
	Ordovisiyen		430 milyon yıl önce	Sıcak iklim	Hayat sadece denizlerde mevcut. Ostracodermler, Trilobitler çok gelişti. Cephalopodlar dominant
	Kambriyen		550 milyon yıl önce	Mutedil iklim	Denizde yaşayan omurgasızlar (Trilobitler, Molluscalar Brachiopodlar, süngerler, deniz algleri).
KRİPTOZOİK (İlk Zaman)	Ante kambriyen	Prekambrium	2 milyar yıl önce	Sıcak iklim, Tortul kayalar.	Protozoa’lardan Radiolaria’ya ait az sayıda fosil alglere bu devrede rastlanmaktadır.
		Arke zoik	4 milyar yıl önce	Sıcak iklim, az sayıda tortul kaya	Bu devreye ait fosil yok

Fosil nedir?

Eski devirlerde yaşamış canlıların, değişik şekillerde muhafaza edi­lerek günümüze ulaşan artıklarına “fosil” adı verilir. Fosilleşme, tedricî ve çok uzun zaman içinde olur. Fosiller birkaç gruba ayrılabilir:

a) Organizmanın bütün kısımları muhafaza edilmiş fosiller: Bazı çam ağaçlarının çıkardığı reçine içine gömülen küçük sinek veya bö­cekler, bozulmadan kalabilirler. Zamanla kehribar (amber) hâline dönen bu salgılar içinde bakteriler yaşamadığı gibi, bu madde canlının bo­zulmasını da önler. Böylece, milyonlarca yıl önce yaşamış bir canlının hiç bozulmamış fosili günümüze ulaşmış olur.

b) Fosil kalıntıları: Organizmanın parçalanmaya dayanıklı ka­bukları, kemik ve dişleri muhafaza edilmiş olabilir.

c) Taşlaşmış fosiller: Organizmaların bazı kısımları, Meselâ yer altı suyu gibi etkilerle eritilmiş olur. Bu eriyen yerlere kalsit, dolomit ve ku­artz gibi maddeler dolar. Bu olaya “Petrifikasyon” denir. Petrifikasyon sa­yesinde organizmanın vücudu taşlaşmış olur.

ç) Fosil izleri: Fosilin içinde yer aldığı kütleler üzerinde sadece izi bulunabilir. Meselâ çamurların taşlaşması sırasında, bazen o yüzeyde do­laşmış olan canlının ayak izleri kalır veya onun ilk gömüldüğü anda dol­durduğu hacim, diğer taraflardan gelen maddelerle fark edilecek şekilde dolar.

Genellikle fosiller, sedimant (çökelen tortul)’lar içinde bulunur. Sedimant kayaların teşekkülünde erozyon, taşınma, depolanma ve taş­laşma rol oynar. Bunların ayrışmasına ise, rüzgâr, donma, erime, yağmur ve seller sebep olur. Böylece küçük parçalara ayrılan kayalar su, rüzgâr ve buzullarla uygun yerlere taşınarak birikir. Yığılan bu tortullar çimento maddeleri veya basıncın etkisiyle sertleştirilerek sedimanter kayalar hâline getirilir. Denizlerde yaşayan organizmaların sert kısımları, bunların ölü­münden sonra tortullar içinde kalarak muhafaza edilmiş olabilir.

Yıllar geçtikçe içinde fosillerin gömülü bulunduğu tortul tabakalar diğer birikintilerle örtülür. Fosiller yavaş yavaş, değişik kalınlıkta küt­lelerin altında gömülü kalır. Zaman içinde bazı jeolojik faktörlerin et­kisiyle dipteki kayaların denizin üstüne çıkarılması (emergens) veya mevcut kayaların denizin dibine batması (subemergens), tabakalanmalar ba­kımından birtakım karışıklıklara ve noksanlıklara yol açar. Meselâ emergens esnasında henüz taşlaşmamış olan tortul tabakaların yıkanıp git­mesiyle, onun ihtiva ettiği fosiller de yok olmaktadır. Ayrıca yer kabuğu katlanmaları ve yarılmalarla bazen yaşlı tabakalar, genç tabakaların üze­rine çıkarılır. Bazen de su altına batan bir kara üzerinde tortul tabakaların teşekkül ettirilmesi, eski tabakalarla bu yenisi arasında fosil bakımından bir kesinti hasıl eder.

Evolüsyon serilerinin tespitinde, fosil ve kayaç yaşlarının tayininde, fosil serilerindeki kesintiler, noksanlıklar ve tabakaların yaş sırasının bo­zulmuş olması, hatalara sebebiyet vermektedir.

İndeks Fosiller

Sedimanter tortullar, içlerinde bulunan fosil tiplerine göre sı­nıflandırılırlar. Belirli organizmaların muayyen bir zaman aralığında fo­silleştiği kabul edilir. Bu tip fosillere “indeks fosiller” denir. Bunlar ev­rimciler tarafından kayaların yaşını ta­yinde kullanılır. Meselâ herhangi bir kaya belirli bazı Trilobit fosillerini ihtiva ediyorsa, “Kambriyen yaşlı fosil” olarak dikkate alınır.

Fosil ihtiva eden çeşitli tortul tiplerinin tahmin edilen bir zaman öl­çüsünde sıralanarak gösterilmesi “Jeolojik Sütun” olarak adlandırılır. Bu sütunda canlıların ve fosillerin dizilişi, “onların basitten mükemmele doğru evrim geçirerek günümüze ulaşmış olduğu” şeklindeki evrim görüşüne göre tanzim edilmiştir. Buna göre, yeryüzünde önce omurgasızlar görünmüş, onları balıklar, kurbağalar, sürüngenler ve memeliler takip etmiştir.

Henry Gee, fosillerin yetersizliğini şöyle dile getirir:

“Hiçbir fosil, nüfus kâğıdıyla gömülmez. Fosilleri ayıran zaman aralıkları öylesine uzundur ki, ata ve soy yoluyla onların mümkün olan bağlantıları hakkında hiçbir şey söyleyemeyiz. Yazılı kayıtlarla bir insan tarihini birkaç yüzyıl öncesine götürmek bile hayli zordur. Yaklaşık beş ile 10 milyon yıl öncesi arasındaki birkaç bin canlı nesli, insan evrimine ilişkin tüm deliller, küçük bir kutuya sığabilmektedir. Dolayısıyla, ata ve soy çizgileri şeklindeki hâlihazırdaki insan evrimi şeması, olgudan sonra yapılmış, tamamen bir insan icadıdır ve insanın ön yargılarına göre şekillendirilmiştir. Bir fosil dizisini alıp onun bir nesli temsil ettiğini savunmak, test edilebilir bir bilimsel hipotez değil, çocukları uyutmak için anlatılan masallarla aynı geçerliliğe sahip bir değerlendirmedir. Eğlendirici, hatta öğretici olabilir, ama bilimsel değildir" (Henry Gee). 

1. Kriptozoik (İlk Zaman)

Kriptozoik iki devre ayırılır:

1. Arkeozoik

2. Prekambriyen

1.1. Arkeozoik

Dünyanın teşekkülünden canlıların ortaya çıkarılmasına kadar geçen zamana “Arkeozoik” denir. Bu devrede fosil mevcut değildir.

1.2. Prekambriyen

Bu devrede aktif biyolojik hayatın varlığı tartışmalıdır. Prekam­briyen kayaçları arasında çok hücrelilere ait fosil delilleri yoktur. Ancak bazı mikroorganizmalar yaşamıştır1-3.

2. Paleozoik (Birinci Zaman)

Kambriyen, Ordovisiyen, Silüriyen, Devoniyen, Karbonifer ve Per­miyen devirlerini ihtiva eder.

2.1. Kambriyen

Fosillere bol olarak ilk defa bu devrede rastlanır. Bunlar Mollüskler, Süngerler, Brachiopod’lar ve Trilobit’lerdir. Bu devrin bitkileri sadece alglerdir. Denizli civarındaki Kambriyen yaşlı mermerler alg parçaları ih­tiva etmektedir.

2.2. Ordovisiyen

Bu devrin bitkileri, suda yaşayan alglerdir. İlk omurgalıların tem­silcisi, çenesiz ve yüzgeçsiz olan zırhlı balıklar (Ostra­co­derm’ler) ortaya çıkmıştır (Şekil 1)

Şekil 1. İlk omurgasızlardan Zırhlı balık (Ostracoderm).

2.3. Silüriyen

Denizde yeni omurgalı cinsleri görülmüş, mercan resifleri meydana gelmiştir. İlk kara bitkilerinden Psilophyton, Aste­roxy­lon, Rhynia ve Hor­nea yeryüzünde görünmüştür. (Şekil 2)

Şekil 2. Paleozoik devrinde yaygın olan bitkilerden bazıları.

2.4. Devoniyen

Bu devirde omurgalılar geliştiler. Çeşitli deniz ve tatlı su balıkları Yaratıldı. Zengin balık formundan dolayı bu devir “Balık Devri” olarak adlandırıldı. Yassı yüzgeçli balık (Cros­sop­terygian) ve ilk amfibilerden Ste­gocephalien (Icht­yos­­tegidae)’ler ortaya çıktı. Karada, omurgasız hay­vanları tem­sil eden kanatsız böcekler ve örümcekler hasıl edildi. Kara bit­kileri gelişip çeşitlendi. Eğreltiler, atkuyrukları, kibrit otları ve tohumlu eğreltiler bu devrin sonunda yaygın hâle geldi. Lepi­dophy­ta’lardan Lyco­podites, Pinastroides ve Pteri­doph­yta’­dan da Archeopteris ve Eos­permatopteris en fazla görülen bit­kilerdendir4.

2.5. Karbonifer

Devoniyen’deki bitkiler gelişip yaygınlaştırıldılar. Muslar, atkuyrukları, eğreltiler ve tohumlu eğreltiler genellikle bataklık alanlarda büyük or­manlar teşkil ettiler. Sonradan ölerek gömülen bu bitkiler, günümüzdeki kömürlerin yarıya yakınını meydana getirdiler. Yirmi-yirmi beş metreyi bulan sporlu eğrelti (Pteridophyta)’leri Mariopteris ve Callipteris temsil ediyor­du. Tohumlu eğreltiler (Pteridospermata)’den yaygın olan­­lar ise, Pecopteris ve Neuropteris’tir (Şekil 2). Pullu ağaçlar (Lepidophyta)’dan Lepidodendron’lar ve Sigillaria’lar bu devirde 100 metreye ulaşmışlardı.

İlk amfibiler bu devirde geniş alana yayıldılar. İlk reptiller, yani sürüngenler yaratıldı. Köpek balıkları çoğaldı. Kanatlı böcek türleri zen­­ginleşti.

2.6- Permiyen

Daimi yeşil kalan bitkilerin sayısı azaldı. Kuraklık ve don­ma­ya mu­kavim olan, yapraklarını döken bitkiler hasıl edildi. Cycad’lar ve Co­nifer’ler bu devirde göründü. Denizlerde Tri­lo­bit’lerin dominantlığı azal­dı. Ammonit’ler gelişti. Pek çok böcek tipi yaratıldı.

Şekil 3. Kalıntılara göre çizilmiş dev dinozorlar; Apa­tosaurus, Triceratops ve Tyranasaurus.

3. Mesozoik (İkinci Zaman)

İkinci zaman, üç devirle temsil edilir. Bunlar: 1- Triyas, 2- Jura, 3- Kretase’dir.

3.1. Triyas

Bu devrin başlangıcında iklim sıcak ve kuraktı. Sonuna doğru nem artmıştır. Reptillerde büyük bir gelişme, yayılma ve çeşitlenme olmuştur. Sinekler ve termitler ilk defa yaratılmıştır. Deniz algleri gelişmiştir. Kara bitkilerinden Neoca­la­mites ve Calamites’ler geniş sahalara ya­yılmıştır. Tohumlu eğreltiler ortadan kalkmış, Conifer’ler ve Cycad’ların gelişmesi hızlanmıştır.

3.2. Jura

Bu devirde iklim mutedil ve yağmurlar boldur. Ağaçlarda sene hal­kaları hasıl olmuş, dolayısıyla periyodik mevsimler görülmeye baş­lamıştır. Esas bitkilerini Cycad’lar teşkil ettiği için bu devreye, “Cycas Devri” de denir. Pteridospermae, Arth­rop­hyta ve Coniferae’ler gelişmeye devam etmiş, ilk Angiosperm’ler yaratılmıştır.

Protozoa’dan Radiolaria gelişmiş, Coelenterat’lar, süngerler, Ec­hinoderm’ler ve Brachiopod’lar gibi omurgasızlar büyük bir çeşitliliğe sahip olmuştur. Arthropodlar’dan termitler, sinekler, kın kanatlılar, arılar, eşek arıları ve karıncalar bugünkü çeşitliliğe ulaşmışlardır. Kara, deniz ve havada yaşayan reptil çeşitlerine rastlanmaktaydı. Kara reptillerinin ek­seriyetini dinozorlar teşkil ediyordu. Bunlardan Stegosa­urus ve Apa­tosaurus takriben 10 ton ağırlığında ve yedi-sekiz metre uzunluğunda, Bron­tosaurus 20 ton ağırlığında ve 20-25 metre uzunluğunda, Diplodocus 35 ton ağırlığında ve 25 metre uzunluğunda dev reptillerdi. Bunların bazıları dört ­ayak üzerinde, bazıları da uzun olan kuyruklarını kanguru gibi kullanarak arka ayakları üzerinde yürüyorlardı (Şekil 3 ve 4). Pte­rasaur’lar ise uçan reptillerdendi (Şekil 5). Ichth­yo­saur’lar suda ya­şayan reptillerdi (Şekil 6). Arc­he­op­­teryx ise, “ilk kuş” olarak ileri sürülür.

3.3. Kretase

Dünyanın iklimi genellikle ılık ve yağışlıdır. Bu devrin sonunda, güney yarım küredeki Gondwana kıtasının parçalanması tamamlanmış, Güney Amerika-Afrika-Hindistan-Ma­da­gaskar birbirinden ayrılmış ve dünyaya bugünküne benzer bir görünüş kazandırılmıştır.

Angiosperm’ler gelişip yayılmış, Gymnosperm’ler ise azalmıştır. Fo­raminifer’ler artarken Ammanonit’ler ortadan kaldırılmıştır. Bunlardan sa­dece Nautilus genusu günümüze ulaşmıştır. Dev reptiller bu devrin so­nunda ortadan kalkmış, reptillerden timsahlar, kaplumbağalar, kerten­keleler ve yılanlar daha sonraki devre geçmişlerdir. Kuşların gelişmesi devam etmiştir. Hesperomis ve Ichthyomis, bunların temsilcilerindendir. Plesantalı ilk memeliler ortaya çıkarılmıştır.

Şekil 4. Kretase yaşlı dinozor iskeleti.

Şekil 5. Jura  devrine ait uzun kuyruklu bir Pterosaur.

4. Senozoik (Üçüncü Zaman)

Üçüncü zaman, Paleojen ve Neojen olmak üzere iki devreye ayrılır. Bu devirde memeliler yaygınlaştığı için, “memeliler devri” olarak da ad­landırılır.

4.1. Paleojen

Bu devir, Paleosen, Eosen ve Oligosen’den ibaret üç seriden meydana gelir. Paleosen ve Eosen’de yeryüzünün geniş bir kesiminde tro­pikal iklim hâkimdir. Deniz reptilleri kalkmış, kaplumbağalar, timsahlar ve bugünkü böcek grupları yaygınlaşmıştır. Filler, domuz ve sığırlar ilk defa yaratılmıştır. Paleo­sen’de atın ceddi sayılan Hyrocoterium (Eohippus) görünmüştür. Oligosen’de ormanlar azalmış, otlaklar ve ot yiyen memeliler çoğalmıştır. Yengeçler, midyeler, kedi ve köpekler hâsıl edilmiştir.

Şekil 6. Jura devrine ait bir Ichthyosaur.

4.2. Neojen

Miyosen ve Pliyosen serilerinden meydana gelmiştir. Miyosen’de iklim sıcak ve kuraktır. İlk yapraklarını döken ağaçlar yaygınlaşmıştır. Ke­mikli balıklar çeşitlenme gösterir. Yirmi metreye varan köpek balıkları mevcuttur. Güney Avrupa ormanlarında Gibbon’a benzeyen maymunlar görünmüştür.

Pliyosen’de dev köpek balıkları ortadan kalkmış evrimciler tarafından, “insanın atası” ol­duğu iddia edilen Australopithecus’lar bu devirde ortaya çıkmıştır. 

5. Anthropozoik (Dördüncü Zaman)

“Pleistosen” ve “Holosen” olmak üzere ikiye ayrılan bu devre, insanın ortaya çıkmasıyla karakterize edildiği için “Anth­ropozoik” olarak ad­landırılır.

5.1. Pleistosen

Bu devir, “buzullaşma devri” olarak tanınır. Bu zamanda periyodik buzullaşmalar görülmüştür. Buzul devirleri birçok bitki ve hayvan tü­rünün bilhassa Avrupa’da ortadan kalkmasına sebep olmuş, Asya ve Amerika kıtaları bundan daha az etkilenmiştir. Bu devrin karakteristik fosili, bir tundra bitkisi olan Dryas octopetala’dır. Bu­zullaşmamış alanlarda bu bitkinin çok yıllık otlar, cüce çalılar ve sazlarla birlikte teşkil ettiği floraya “Dryas Florası” veya “Tundra Florası” adı ve­rilir. Bu zamanda denizlerdeki hayat zenginliği günümüzdekine ben­zemekteydi. İlk insanın bu devirde ortaya çıktığı ileri sürülür.

5.2. Holosen

Bu devirde iklimin mutedil hâle gelmesiyle Orta Avrupa’da farklı orman periyotları birbirini takip etmiştir. Buzulların çekilmesiyle açılan alanları huş ve çam ormanları kaplamış, bunu fındık, meşe, kızılağaç ve ladin ormanları izlemiştir. Daha sonra kayın, köknar ve gürgenler hâkim hâle gelmiştir. Değişik ormanların birbirini takip etmesi, glasiyal-tundra iklimi, ılık meşe iklimi ve serin kayın ikliminin birbirini takip etmiş ol­masına bağlanmaktadır.

Kuvaterner alüvyonları içinde, “ilkel insan” olarak adlandırılan var­lıkların fosilleri bulunmuştur. Bunlar Java’da Pit­he­canthropus erectus, Pekin’de Sinanthropus pekinensis, Al­man­ya’da Homo neanderthalensis’tir.

6. Jeolojik Zamanların Genel Kritiği

Yeryüzünde ilk hayatın belirişinden itibaren gerek bitki gerekse hayvanların zamanla ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Allah önce basit yapılı ve su içinde yaşayabilecek canlıları hayat sahnesine çıkardı. Bun­ların bir kısmı en azından o gruba has yapı ve şekilleriyle günümüze ulaşmışlardır. Meselâ su yosunları ve süngerler gibi.

Trilobit’ler gibi bazısı da belirli bir süre yaşayıp hayat sahnesinden çekilmiştir. Zamanın ilerlemesine bağlı olarak, farklı devrelerde yeni bitki ve hayvanlar, çeşit ve form zenginlikleriyle yeryüzüne gönderilmiştir. (Tablo 1)

Canlıların ortaya çıkışında iki ihtimal söz konusudur: Ya yüksek yapılı ve ileriki devirlerde görünen canlılar, kendilerinden önceki devirde mevcut aşağı yapılı canlılardan silsile hâlinde hasıl edilmiştir ya da her grup, kendi hayatiyetini ve neslini devam ettirecek belirli karakterlere sahip olarak ve müstakilen meydana getirilmiştir.

Yeryüzünde ilk göründüğü andan itibaren büyük bir değişiklik ge­çirmeden günümüze ulaşan canlı gruplarından bazıları tablo 2’de verilmiştir.

Yeryüzünde ilk göründüğü andan itibaren büyük bir değişiklik ge­çirmeden günümüze ulaşan canlı gruplarından bazıları.

Jeolojik devir	Karakteristik organizmalar
Prekambriyan	Algler, bakteriler, mantarlar
Kambriyan	Süngerler, sümüklü böcekler, deniz anaları
Ordovisiyen	Midyeler, denizyıldızları
Silüriyen	Akrepler, mercanlar
Devoniyen	Köpek balıkları, akciğerli balıklar
Karbonifer	Eğrelti otları, hamam böcekleri
Permiyen	Kın kanatlılar
Triyas	Çam ağaçları, hurma ağaçları
Jura	Timsahlar, kaplumbağalar
Kretase	Ördekler, pelikanlar
Paleosen	Sıçanlar, kirpiler
Eosen	Maymunlar (lemur), gergedanlar
Oligosen	Kunduzlar, sincaplar, karıncalar
Miyosen	Develer, kurtlar

Şayet silsile hâlinde, aşağı yapılı bir canlıdan diğeri hasıl edilmiş ise, bu da iki tarzda olabilir: Birincisi, kademe kademe, gerçekleşmiştir. Meselâ balıktan kurbağa hasıl edilmişse, ilk etapta kurbağaya benzerliğin yüzde 10, daha sonra yüzde 20, yüzde 30 vs. şeklinde olması beklenir. Bu du­rumda, Meselâ balıkla kurbağa arasında pek çok ara (geçiş) form bu­lunmalıdır. Her organizma için en az birkaç ara formun mevcut olabileceği dikkate alınırsa, bu görüşün doğruluğu hâlinde, yeryüzündeki bitki ve hayvan türünün birkaç katı, yani milyonlarca fosil ara form ­olmalıdır. Hâlbuki bu manada ileriye sürülen materyal yok denecek kadar azdır ve üstelik onların bugünkü pozisyonu da tartışmalıdır.

Bir organizmadan bir diğerinin teşekkülünde genetik materyalin hep birbiri üstüne eklenerek ve günümüzdeki tamamen yüksek yapılı ve her yönüyle mükemmel binlerce türü verecek tarzda tesadüfen değişmesi, ilmî yönden mümkün değildir.

Jeolojik devirlerde yeryüzünde görünen canlılar çoğu zaman ön­ceki devirlerdekilerden tamamen farklı karakterlere sahiptir. Meselâ Tablo 1’de Karbonifer ve Permiyen formlarında bunu görmek mümkündür. Gerek aynı devrin kendi içindeki gerekse bir sonraki organizmalar ara­sında biyolojik yönden çok büyük farklılıklar vardır. Karbonifer’deki Reptil­lerle eğrelti otları arasında filojeni bakımından bir münasebet ku­rulamadığı gibi, bunlarla Permiyen’deki böcekler ve Conifer’ler arasında da bir alaka kurmak mümkün değildir. Dolayısıyla bu jeolojik sütun da “organizmaların tedricen ve silsile hâlinde birbirinden teşekkül ettiği” gö­rüşünü desteklememektedir.

İkinci husus, yüksek yapılı organizmaların aşağı yapılılardan ted­ricen değil, aniden hasıl edilmiş olmalarıdır. Bu durumda bir önceki can­lının ortadan kalkmış olması beklenir. Diğer husus ise, her organizma grubunun, belirli bir devirde ve mu­ayyen bir genetik potansiyelde hasıl edilmiş olduğudur.

Tablo 1’e dikkat edilirse görülecektir ki, bazı organizmalar yeryüzünde ilk göründüğü formuyla günümüze ulaşmış, bir kısmı da ileriki devirlerde kendine has yapısıyla doğrudan ortaya çık­mıştır. 

Kısaca söylemek gerekirse, her bir canlı grubu doğrudan kendi genetik yapısı ile yaratılmış, bunlardan bir kısmı belirli bir devre yaşayıp hayat sahnesinden çekilmiş, bir kısmı da günümüze kadar gelmiştir.

Bir türün sahip olduğu genetik yapıya gen havuzu denir. Bu gen havuzu içinde bir takım değişmeler ve farklılaşmalar tür içi seviyesinde hâsıl edilmektedir. Her  türün genetik yapısı kendine özeldir ve genetik kanunlar çerçevesinde  büyük oranda değişerek bir başka canlı türünü meydana getirmesi mümkün değildir.

Prof. Dr. Âdem TATLI

Kaynaklar:

1. Axelrod, D. Science. 1958, Vo1. 128.p.75.
2. Cloud, P. Geology. 1973, Vol. 1.P.123.
3. Engel, A.E.J., Nagy, B. and Engel, C.G. Science. 1968, Vol.161. p.1005.
4. Bilge, E. Evolusyon. Fen Fak. Basımevi. İstanbul. 1973. P. 52.