Hz. Osman; Ammar bin Yasir'i dövdürmüş mü?

- Bazı sitelerde ve videolarda Hz. Osman'ı kötüleyen paylaşımlar bulunmakta, Ammar b. Yasir’i dövdürttüğü şeklinde iddialar yer almaktadır. Bu bilgiler herhangi bir sağlıklı kaynakta geçiyor mu?

Değerli kardeşimiz,

İbnü’l-Arabî, Hz. Ammar b. Yasir’in dövülmesi ile ilgili rivayetlerin tamamının senet ve metin açısından batıl olduğunu, dolayısıyla bu tür iddiaların yalan ve iftiradan ibaret olduğunu ifade etmiştir.(1) Bu nedenle gördüğümüz veya duyduğumuz her rivayeti araştırmadan karar vermek doğru olmaz.

Örneğin, bir tarihçi olan Belazuri, Ammar b. Yasir’in Hz. Osman tarafından dövüldüğüne, sürgün edilmek istendiğine ve Hz. Osman’ın elçisi tarafından itilip kakıldığına dair beş ayrı rivayete yer vermektedir.(2)

Bu rivayetlerden birincisi Şiî Ebu Mihnef’ten nakledilmiştir. Ancak bu rivayetteki asıl problem Şiî kaynaklı olmasından daha ziyade ravinin sika / güvenilir olmamasından ve rivayetin metin açısından problemli olup tenkide açık olmasından kaynaklanmaktadır.

Diğer rivayetlerden üçünde ise senet verilmeyip “denildi ki” veya “denilir ki” yahut “rivayet edildi ki” diye sahih olmadığına birer söylenti ve şayia olduğuna işaret etmek üzere temriz sigalarıyla söze başlanmış, anlatılanlar meçhul fiillerle kayda geçirilmiştir.

Üstelik bu rivayetler muhteva açısından sahih rivayetlere aykırı olduğu gibi Ammar’a verilen cezanın sebebi hususunda birbirleriyle de uyuşmamaktadırlar.

Bu sebeple Ammar’ın Hz. Osman tarafından dövüldüğüne veya sürgün edilmek istendiğine dair rivayetler sabit değildir.

Konu ile ilgili rivayetlerden sadece birinin ravileri adil ve sika olup bu rivayet, sağlam ve itimada şayan görünmektedir.

Bu rivayete göre Hz. Ammar’ı hırpalayan Hz. Osman değil, onun elçisidir. Ammar halife ile görüşme hususunda ısrar edince Hz. Osman’ın elçisi halifeden emir almaksızın Ammar’ı itip kakmıştır. Hadise bundan ibarettir.

Ayrıca bu iki sahabi efendilerimiz arasında herhangi bir husumet ve düşmanlığın bulunmadığına, bilakis her ikisinin birbirinden hoşnut ve razı olduklarına dair sahih rivayetler de bulunmaktadır.

Nitekim Hz. Osman, h. 35’te şehadetinden önce bazı vilayetlerdeki huzursuzluğun sebeplerini araştırmak maksadıyla müfettişler görevlendirmiştir. Görevlendirdiği müfettişleri güvendiği zevattan seçmiş Hz. Ammar b. Yasir de bunlar arasında yer almıştır. Tahkikat yapmak üzere Muhammed b. Mesleme Kufe’ye; Üsame b. Zeyd Basra’ya; Abdullah b. Ömer Şam’a ve Ammar b. Yasir de Mısır’a gönderilmiştir.(3)

Bunlar tarafsız, mutedil, herkesin kendilerine güvenip saygı duyduğu, hiçbir suistimale iştirak etmemiş, hiçbir töhmetle itham edilmemiş kimselerdi. Şayet Ammâr, Hz. Osman aleyhtarı olmakla tanınmış olsaydı veya aralarında herhangi bir güven sorunu, husumet ve düşmanlık bulunsaydı, onun bilhassa o zamanki karışıklıkların en mühim merkezi olan Mısır’a tahkikat memuru olarak gönderilmesi, kendisine böyle mühim bir görevin verilmesi tasavvur edilemezdi.(4)

Yine sahih kabul edilen bir rivayette Ammar b. Yasir’in, Hz. Osman’a şehadeti esnasında yardımcı olmaya çalıştığı ve kendisine su ulaştırmak isteyenlere mâni olan isyancıları ikaz ettiği anlatılmaktadır.

Ebu Hüreyre’nin bildirdiğine göre, Hz. Osman isyancılar tarafından muhasara altına alınıp da sudan mahrum bırakılınca Ammar b. Yasir bu durumu tuhaf karşılamış ve isyancılara, “Sübhanallah! Osman Rume kuyusunu satın almış (Müslümanların istifadesine sunarak Medine’nin su sıkıntısını gidermiş), siz ise onun suyunu ona vermiyorsunuz. Suyun ulaştırılmasını engellemeyin.” diyerek uyarıda bulunmuş ve daha sonra Hz. Ali’nin yanına gelerek ondan Hz. Osman’a su ulaştırmasını istemiştir.

Bu hadise ise, Ammar b. Yasir’in Hz. Osman’a karşı düşmanca duygulara sahip olmadığına, bilakis Hz. Osman’dan razı olduğuna delil teşkil etmektedir.(5)

Dolayısıyla Hz. Osman’ın Ammar’ı dövdüğüne dair haberlerin, Hz. Osman’a karşı düşmanlığı beslemek için Hz. Osman’a muhalif olanlar tarafından sonradan ortaya atıldığı, uydurulduğu veya en azından elçinin yaptığı hatanın çarpıtıldığı düşünülebilir.

Kaynaklar:

1) İbnü’l-Arabî, el-Avasım mine’l-kavasım, s. 77-78.
2) bk. Belazuri, Ensabü’l-eşraf, 6/161-169.
3) Taberi, Tarih, 4/341; İbnü’l-Esîr, el-Kamil fi’t-tarih, 3/47.
4) bk. Ömer Rıza Doğrul, Asr-ı Saadet, 5/308-309.
5) Muhibbüddîn et-Taberî, er-Riyadu’n-nazire, 3/84; bk. İsmail Altun, Hz. Osman’ın Ammâr b. Yâsir’i Cezalandırdığına Dair Rivayetlerin Belâzürî Özelinde Tahlil ve Tenkidi, İlahiyat Tetkikleri Dergisi, Haziran, 2019/1; 419-443.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet