Hayvanlarla ilgili bütün hadisleri yazar mısınız?

- Hayvanlarla ilgili olan tüm hadisleri ravi ve kaynaklarıyla birlikte sahih, hasen, mütevatir, zayıf gibi senetleriyle yazar mısınız hepsini?

Değerli kardeşimiz,

Hayvanlardan bahseden hadisler pek çoktur, bunların tamamını buraya almak mümkün değildir.

Kur'an-ı Kerim’de ve hadislerde, Allah’ın insanoğluna verdiği imkan ve nimetlerin hatırlatılması ve süregelen bazı yanlış inançların düzeltilmesi amacıyla veya hayatın ve beşerî ilişkilerin tabii bir unsuru olarak yahut ibadetler ve hukukî işlemler bağlamında etlerinin ve kendilerinden faydalanmanın helal ya da haram oluşu gibi dinî-fıkhî hükümlerin açıklanması için birçok hayvandan grup, cins ve tür isimleriyle sıkça söz edildiği görülür.

Kura'n’da; iyi ve temiz şeylerin helal, pis şeylerin haram kılındığı (Mâide 5/5; Arâf 7/157), açıkça yasaklananlar dışında yeryüzündeki yenilebilir maddelerin, bu arada hayvan etlerinin kural olarak helal (Maide 5/1; Enam 6/145; Nahl 16/115-116), meyte, kan, domuz eti ve Allah’tan başkası adına kesilen (Bakara 2/173; el-Enam 6/145; Nahl 16/115), kendiliğinden ölen, boğulmuş, vurulup öldürülmüş, uçuruma yuvarlanıp ölmüş veya boynuzlanıp öldürülmüş, yırtıcı hayvanlar tarafından öldürülüp bırakılmış, kutsanan taşlar üzerine kesilip kurban edilmiş hayvanların haram kılındığı, eğitilmiş avcı hayvanların yakaladığı / öldürdüğü hayvanların helâl olduğu (Mâide 5/3-4), Allah’a büyükbaş ve küçükbaş hayvanların kurban edilmesi (Hac 22/28, 34, 36; Kevser 108/2), üzerine Allah adı anılmadan kesilen hayvanların yenilmemesi gerektiği (Enam 6/121) ve deniz hayvanlarının yine kural olarak helal sayılması (Mâide 5/96) gibi fıkhî hükümler bulunmaktadır. Yahudilere de tırnaklı hayvanların, sığır ve davarın iç yağlarının haram kılındığı bildirilmiştir. (Enam 6/146)

Hadislerde ise, ayetlerde zikredilen hususların açıklanmasından başka, hayvanlara şefkat ve merhametle davranmaktan şer‘î kesim usullerine, salya ve artıklarının temizliğinden verdikleri zararların tazminine kadar birçok konuda ayrıntılı hüküm ve tavsiyelerin yer aldığı görülür.

Gerek ayet ve hadislerle çeşitli hayvan grup ve türlerine dair birtakım dinî-hukukî hükümlerin getirilmesi, gerekse hayvanların insan hayatının ve hukukî işlemlerin tabii bir parçasını teşkil etmesi sebebiyle onların korunması ve hakları, hangi cins ve türlerinin yeneceği yahut yenmeyeceği, kesilmeleri, mal olarak statü ve zekâtları, avlanma ve avcılıkta kullanılmaları, beslenmeleri, yol açtıkları veya onlara verilen zararın tazmini ve akde konu edilmeleri gibi birçok mesele, İslam alimleri tarafından ayrıntılı biçimde incelenmiş ve haklarında çeşitli tartışma örneklerinin sergilendiği zengin bir literatür oluşturulmuştur.

Hayvanlara şefkatli olmak ve evde beslemek konusuyla ilgili bazı konulara temas etmekle yetinelim:

1. Hayvanlara Karşı Şefkatli ve Merhametli Olmak (Hayvan Hakları)

Hayvanları insanların hizmetine veren ve çeşitli şekillerde onlardan faydalanılmasını helal kılan Allah Teâlâ, buna karşılık hayvanlara merhamet ve şefkat gösterilmesini emreder.

Hz. Peygamber (asm) Efendimizin “Merhamet edene Allah da merhamet eder; yerdekilere merhamet edin ki göktekiler de size merhamet etsin.” (Ebû Dâvûd, Edeb, 58) mealindeki hadisiyle insanları hayvanlara karşı iyi davranmaya yönlendirdiği ve aç veya susuz bırakılmaları, dövülmeleri, yavrularının alınması, yarışma düzenlenerek dövüştürülmeleri, güçlerini aşan ölçüde yük taşıtılması gibi kötü muamele yapılmasına şahit olunca müdahalede bulunarak ilgilileri uyardığı görülmektedir.

Zaman zaman geçmiş ümmetlerin iyi ve kötü davranışlarından örnekler anlatan Resûl-i Ekrem;

- Günahkâr bir kişinin çok susamış bir köpeğe zor şartlar altında su temin ettiği için Allah tarafından bağışlandığını (Buhârî, Şirb, 9; Müslim, Selam,, 153, 154, 155),
- Bir kediyi hapsederek açlıktan ve susuzluktan ölmesine yol açan bir kadının da bu yüzden cehennemlik olduğunu (Buhari, Bedü’l-halḳ, 16; Müslim, Selam, 151-152)
haber vermektedir.

Yine Resûlullah (asm);

- Bir deveye binen Hz. Aişe’ye, hayvana şefkat ve merhametle davranmasını tavsiye etmiş (Müslim, Birr, 79),
- Kendisini görünce inleyen bir devenin yanına gidip başını okşadıktan sonra sahibini, “Senin eline verdiği bu hayvan hakkında Allah’tan korkmuyor musun? Hayvan bana, senin onu aç bıraktığından ve çok yorduğundan şikâyet etti.” diyerek azarlamış (Ebû Davud, Cihad, 44),
- Açlıktan karnı sırtına yapışmış bir deve görünce de “Bu dilsiz hayvanlar hakkında Allah’tan korkun.” buyurmuş (Ebû Davud, Cihad, 44),
- Sağım sırasında koyunların memelerinin incinmemesi ve çizilmemesi için sağıcıların tırnaklarını kesmelerini istemiştir. (Abdülhay el-Kettani, et-Teratib, 2/369)

Ayrıca Hz. Peygamber’in (asm);

- Yavruları alındığı için ıstırap içinde kanat çırpan bir kuşu görünce, bunu yapanları uyardığı ve yavruların geri verilmesini emrettiği (Ebû Dâvûd, Cihâd, 112),
- Canlı hayvanın bağlanıp hedef haline getirilmesini ve ona atış yapılmasını yasakladığı, hatta bazı rivayetlere göre böyle yapanları lânetlediği (Buhârî, Ẕebâiḥ, 25; Müslim, Sayd, 58-60),
- Bindiği deveye bedduada bulunan bir kadının hayvandan aşağı indirilmesini istediği (Müslim, Birr, 80),
- Ve böylece hayvanlara hakaret edilmesini dahi hoş karşılamadığı, onların özellikle başlarına vurularak dövülmelerini, yüzlerine damga basılmasını (Müslim, Libâs, 106-112),
- Hayvanlar arasında güreş ve dövüş tertiplenmesini (Ebû Dâvûd, Cihâd, 51; Tirmizî, “Cihâd”, 30),
- Etlerini yeme niyeti olmaksızın sırf zevk için avlanmalarını (Nesâî, Eḍâḥî, 42; İbn Hibbân, VII, 557)
yasakladığı bilinmektedir.

2. Hayvanların Evde Beslenmesi

Sahih hadis mecmualarında, sahabeden Ebû Umeyr’in çocuk yaşta iken evinde serçe veya kanarya cinsinden küçük bir kuş (nugayr) beslediği ve bu kuşun ölmesi üzerine Hz. Peygamber’in (asm) onun gönlünü aldığı rivayetine yer verilmektedir. (Buhârî, Edeb, 81, 112; Müslim, Edeb, 30)

Fakihler bu rivayetten hareketle eziyet etmemek, aç ve susuz bırakmamak şartıyla kafeste kuş beslenmesini câiz görmüşlerdir.

Yine Resûl-i Ekrem’in (asm), evinde vahşi bir hayvan beslediği, yalnızlıktan yakınan bir sahabîye de güvercin veya horoz beslemesini tavsiye ettiği rivayet edilir. (Müsned, 6/112; Heysemî, 4/67; Abdülhay el-Kettânî, 2/371)

Ayrıca o dönemde evlerde kedi beslendiği ve ünlü sahâbî Ebû Hüreyre’ye “kedicik babası” anlamına gelen bu künyenin, koyun otlatırken bulduğu kedi yavrularını eteğine koyup onlarla oynadığı için verildiği bilinmektedir. (Tirmizî, Menâḳıb, 14; Hâkim, 3/506)

Bu sebeple domuz veya köpek gibi hakkında özel bir yasaklama bulunmadıkça veya hayvan için eziyet, çevre için kirlilik ve rahatsızlık teşkil etmedikçe, evde hayvan beslemenin kural olarak câiz sayıldığı söylenebilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet