Günümüzde, berdel denen evliliklerde yapılan nikah şiğar nikahı mıdır; bu geçerli midir?

Değerli kardeşimiz,

Şiğar nikâhı; iki kimsenin (sadece kız veya kız kardeşler değil) velisi bulundukları herhangi iki kadını, karşılıklı olarak birbirlerine mehir olmaksızın nikâhlamasıdır. Söz gelimi, bir kimsenin kendi kızını bir adama nikâhlayıp, karşı tarafın kızıyla evlenmesi böyledir. Kadınların takasları dışında aralarında herhangi bir mehrin olmadığı bu nikâh akdi -öyle zannediyoruz ki- bir kadın diğer bir kadının bedeli olduğu için halk arasında yanlış bir telaffuzla “berdel” olarak meşhur olmuştur.

Şiğar nikâhı -içinde mehir olmadığı için- alimlerin ittifakıyla caiz değildir. İbn Ömer’in rivayetine göre Peygamberimiz (a.s.m) bu nikâh akdini açıkça yasaklamıştır. Buharî dışında bütün Kütübü Sitte kaynaklarında bu hadis yer almıştır. (bk. Neylu’l-Evtar, 6/553)

Bu nikâh akdinden sonra “mehru’l-misl”in belirlenmesi durumunda bu nikâhın sahih olup olmayacağı konusunda alimler arasında ihtilaf vardır:

İmam Azam’a göre, bu nikâhın caiz olmamasının gerekçesi mehrin söz konusu edilmemesidir. O halde bu gerekçe ortadan kaldırıldıktan sonra nikâh sahih olur. Hadiste, bu nikâhtan yapılan nehiy keraheti (tahrimen keraheti) ifade etmektedir.

Diğer üç mezhep imamlarına göre, mehir de verilse bu nikâh sahih olmaz. Onlara göre, bu nikâh akdinin yasaklanmasının sebebi -mehir değil- mutlaktır ve hadisteki yasak kerahet değil, tahrimi ifade etmektedir.

Özetlersek, Hanefi Mezhebi'ne göre, şiğar nikâhı mehir söz konusu olduğu takdirde sahihtir, fakat tahrimen mekruhtur. Diğer üç mezhebe göre ise, -mehir söz konusu olsa bile- bu nikâh akdi batıldır.(bk. Neylu’l-Evtar, a.g.e; V. Zuhaylî, el-Fıkhu’l-İslamî, 7/116-117).

Şunu da belirtmekte fayda vardır: Eğer iki kişi kızlarını veya kız kardeşlerini birbirine vermek isteseler ve bu karşılıklı evlenmeyi birer şart olarak seslendirmezlerse, bunda bir beis yoktur.  Halk arasında “berdel” olarak meşhur olan akitlerden önemli kısmının bu türden olduğunu düşünüyoruz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet