Çocuğum olursa 100 koç keseceğim diye adak adadım, ne yapmalıyım?

- Çocuğum olursa arabamı satıp 100 koç keseceğim diyerek adak adadım. Çocuğum oldu.
- Ancak arabada hanımın da hakkı olduğu için ona sormadım, şimdi de bunu kabul etmiyor.
- Ne yapmalıyım, adağı azaltabilir miyim ya da taksit taksit her yıl 5 koç kesmek gibi yapabilir miyim?

Değerli kardeşimiz,

Adak kişinin gücü ölçüsünde ve makul düzeyde olmalıdır. Bir araba için yüz koç kesmeyi adamak arabanın maliyetine eş değer veya daha fazla olabilir. Dolayısıyla makul bir adak değildir. Bir koç kesmeniz adağınızı yerine getirmeniz için yeterlidir.

Koç yerine koyun veya keçi gibi hayvanlar da kesilebilir.

Bu kısa bilgiden sonra detaya gelince:

Adağın geçerli olması için, adanan şeyin yerine getirilmesi fiilen ve dinen mümkün ve meşru olmalıdır.(1)

Bu itibarla bir kişinin, başkasına ait olan bir malı veya hiçbir zaman güç yetirilemeyecek bir şeyi adaması geçersizdir. Sahip olduğundan fazlasını adaması halinde ise sadece sahip olduğu kadarı hakkında geçerli olur. Adakta bulunan kişinin, adağını kendi malıyla yerine getirmesi gerekir.(2)

Kendi malı yok ise tövbe etmeli, mal edindiğinde de adağını yerine getirmelidir.

Bedeni ibadetler konusunda ise; oruç tutmayı adayıp da hastalık veya yaşlılık gibi mazeretleri sebebiyle adaklarını yerine getiremeyecek olan kişilerin, her bir oruç için bir fidye vermeleri gerekir. Aynı şekilde ömür boyu oruç tutmayı adayan kişi, sağlığı el verdiği ölçüde adağını yerine getirmeli, bunun mümkün olmaması halinde ise her gün için bir fidye vermelidir.(3)

Eğer namaz adanmışsa; ima ile de olsa adanan namaz kılınmalıdır. Buna da güç yetirilememesi halinde tövbe edilmelidir. Böyle bir kişi, daha sonra bu ibadetleri yapmaya gücü yeterse, adağını yerine getirmelidir.

- Kurban kesmeyi adayan bir kimse, bu adaktan vazgeçebilir mi veya indirim yapabilir mi?

Kur'an’da değişik yerlerde; verilen sözde durulması, ahde ve akitlere bağlı kalınması(4), Allah’a verilen sözün tutulması(5) emredilir ve yapılan adakların yerine getirilmesi istenir. Ayrıca kişinin yaptığı adağa uygun davranması iyi kulların vasıfları arasında sayılır.(6)

Hz. Peygamber (asm) de Allah’a itaat kabilinden adakların yerine getirilmesini emretmiş, Allah’a isyan veya günah kabilinden olan konularda adakta bulunulmamasını, şayet yapılmışsa buna uyulmamasını istemiştir.(7)

Bu itibarla kişinin gerçekleşmesini istediği bir şey için kurban adağında bulunması halinde o şeyin gerçekleşmesine bağlı olarak adağını yerine getirmesi gerekir. Yapılan bir adaktan vazgeçilmesi ya da indirim yapılması adak yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. Ancak adak maddi imkânı gerektiren türden ise, kişi bu adağı maddi imkânı müsait olduğunda yerine getirir.(8)

- Bir koç kurban etmeyi adayan kişi mutlaka koç mu kesmelidir? Bir büyükbaş hayvana ortak olabilir mi?

Bir koç kesmeyi adayan kimse koç kesebileceği gibi koyun veya keçi de kesebilir. Çünkü bunlar aynı cinsten (davar) kabul edilmektedir. Aynı şekilde bu kişinin ibadet niyetiyle kesilecek olan bir sığıra hissedar olarak girip adağını yerine getirmesi de mümkündür. Çünkü amaç kurban kesmektir. Bu şekilde de amaç yerine gelmiş olur. Ancak sığır kesmeyi adayan kişinin, koyun kesmesi ile adağı yerine gelmiş olmaz.(9)

Cins belirlemeksizin “Bir kurban keseceğim.” diye adakta bulunan bir kimse ister koyun, isterse de sığırdan bir hisseye girerek dilediği cinsten bir kurbanlık hayvan kesebilir.(10)

Kaynaklar:

1) Kâsânî, Bedâi‘, V, 82-92; el-Fetâva’l-Hindiyye, I, 229.
2) İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, V, 519, 525-526.
3) Kâsânî, Bedâi‘, V, 91; Mevsilî, el-İhtiyâr, III, 446-447; el-Fetâva’l-Hindiyye, I, 231.
4) Mâide, 5/1; İsrâ, 17/34.
5) Nahl, 16/91.
6) İnsan, 76/7.
7) Buhârî, Eymân, 28, 31; Müslim, Nezir, 8.
8) Bkz. Kâsânî, Bedâi‘, V, 93.
9) İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, IX, 457, 463-464.
10) Kâsânî, Bedâi‘, V, 93; Alâüddîn, el-Hediyyetü’l-‘Alâiyye, s. 142.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet