Beni, sana verdiği dertten koruyan Allah'a hamdolsun, sözü nasıl anlaşılmalı?

1) "Biriniz, bazı dertlere uğramış bir kişiyi gördüğünde, içinden, 'Beni sana verdiği dertten koruyan, beni sana ve kullarının birçoğuna gerçekten üstün kılan Allah'a hamdolsun.' dese, bu söz, kendisine verilen o nimete şükür olur." (Beyhaki, Şuab, IV/106, No: 4443) bu hadisi şerif ile
2) “Kendiniz için istediğinizi mümin kardeşiniz için de istemedikçe kâmil mümin olamazsınız…” (Buhari, İman, 13) hadisi birbirine tersmiş gibi görünüyor bunu nasıl yorumlamalıyız.
3) Bir gün Bağdat Çarşı"sında da yangın çıkmış, bütün dükkânlar; terlikçiler, örücüler, elbiseciler tamamen yanmıştı. Halk yangın yerine koşmuş, kimin dükkânı yanmış, kimin yanmamış, diye bakıyorlardı. Sırrı Sakati Hazretleri de yangını duymuş çarşıya gelmek üzere idi. Yangın yerinden koşturan bir zata rastlayan Sırrı Sakatî Hazretleri: Benim dükkân da yanmış mı" diye sordu. Adam: Bütün dükkânlar yandığı halde seninki yanmamış, dedi. Sırrı Sakatı Hazretleri: Oh Şükürler olsun, dedi. Fakat dönüp evine geldikten sonra hata ettiğini anlayarak: Yazıklar olsun bana. Sadece kendimi düşünme gafletine düştüm. Başkalarının zarâr ve ziyanını düşünmeyip halime şükrettim. Ya ben yanmasında hayır olan bir şeyin yanmamasına oh çekip, Allaha şükrettiysem, ne günahlar işlemiş olurum, diye tam otuz yıl gözyaşı dökerek ağladı.
- Sırrı Sakati Hazretleri der ki: Bu şükürde gafletim çok büyüktür. Çok tövbe ve istiğfar ettim. Kefaret olarak dükkânımdaki bütün mallarımı fakirlere dağıttım. Fakat otuz yıldır, kalbimden bunun acısını silemedim. O hatanın ateşi otuz yıldır içimde durmakta, hatırladıkça kalbim cayır cayır yanmaktadır." Sırrı Sakati hazretleri de başkasına gelen zarar için şükür ediyor, aslında hadisi şerife göre doğru bir şey yaptığı halde neden 30 yıl tövbe etmiştir bu 3 durum birbirine tezat gibi duruyor bunu açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz,

1) Bu hadis Beyhaki’de geçmektedir. (bk. Beyhaki, Şuab, 6/254, hno: 4129)

Bazı rivayetlerde hadisin sonunda yer alan “kendisine verilen nimetin şükrünü eda etmiş olur” cümlesi yerine, “hayatı boyunca o belaya maruz kalmaz” manasındaki ifadeler vardır.

Bu ufak farklarla birlikte bu hadisin zikredildiği başka kaynaklar da vardır. (Örneğin, bk. Tirmizi, h. no: 3431-31; İbn Mace, h. no: 3892; Taberani, Dua, h. no: 798-801; İbn Ebi Şeybe, Musannef, h. no: 29736)

Hafız Heysemi, bu hadisin bazı rivayetleri için  “Hasen” demiştir. (Mecmau’z-Zevaid, 10/138), Nasıruddin el-Elbani de uzun tahliller sonunda bir rivayet için “Hasen” bir diğeri için de “Kavi” diyerek senedinin sağlam olduğuna işaret etmiştir. (bk. Silsiletu’l-Ahadisi’s-Sahiha, 2/151-53, 6/531-32)

2) Bu hadis Buhari ve Müslim’de geçmektedir. (bk. Buhari, İman, 13; Müslim, İman, 45)

Bu iki hadis arasında bir çelişki yoktur. Şöyle ki;

- "Biriniz, bazı dertlere uğramış bir kişiyi gördüğünde, içinden, 'Beni sana verdiği dertten koruyan, beni sana ve kullarının birçoğuna gerçekten üstün kılan Allah'a hamdolsun.' dese, bu söz, kendisine verilen o nimete şükür olur."  manasındaki hadis rivayetinde, başkasının başına gelen musibetten dolayı bir sevinç duymak veya “iyi ki onun başına geldi de benim başıma gelmedi” gibi bir temennide bulunmak söz konusu değildir.

Burada verilen ders şudur:

Her mümin, rabbinin kendisine verdiği  nimetler karşısında olduğu gibi; kendisine vermediği belalar karşısında da şükretmekle mükelleftir. Verilen nimetler müşahhas / somut olduğundan onları her zaman fark etmek mümkündür. Belaların gelmemesi ise, mücerret / soyut bir tasavvur olduğundan onları düşünmek ve onlara maruz kalmadığı için şükretmek her babayiğidin işi değildir.

Bu sebeple, bu konuda “başka bir kimsenin başına gelen bela müşahhas olduğundan”, bu müşahhas örnekten hareketle, kendisinin bu belaya maruz kalmamasını da bir nimet olarak telakki edebilir ve buna karşı şükrünü eda edebilir.

Özetlersek; bu hadiste, başkasının başına gelen bir musibetten  dolayı değil, kendi başına gelmeyen musibetten dolayı sevinmek söz konusudur.

- “Kendiniz için istediğinizi mümin kardeşiniz için de istemedikçe kâmil mümin olamazsınız…” manasındaki hadis ise, Allah’ın  kişinin kendisine verdiği nimetlerin bir benzerini mümin kardeşine de verilmesini arzu etmek ve samimi olarak taraftar olmakla ilgilidir.

Örneğin, bir kimse mevcut bulaşıcı bir hastalığa bulaşmamışsa, mümin kardeşinin de bulaşmamasını arzu etmek gerekir. Aksini istemek iman kardeşliğine bir hıyanet olduğu gibi, iman şuurunun hukukuna da bir cinayettir. Çünkü, iman kardeşliğinin en bariz özelliği, birbirinin iyiliğini istemek, kötülüğünü istememektir.

Hatta diyebiliriz ki, bu hadisin muhtevasına göre, bir insan kendisi için istediği bir iyiliği, mümin kardeşi için de istemesi ne kadar makul ve meşru ise, kendisi için istediği bir kötülüğü, mümin kardeşi için istemesi de o kadar akıl dışı ve gayrimeşru bir tavırdır.

Demek ki, ilk hadiste “kişinin, başına gelmeyen kötülüklerden dolayı Allah’a şükretmesinin gereğine; ikinci hadiste ise, kişinin kendisine verilen bir nimetin kardeşine de verilmesine samimi taraftar olmasının lüzumuna işaret edilmiştir. Demek ki bu iki hadis aralarında bir çelişki değil, bir dayanışma vardır.

3) Seriyy es-Sakatî Hazretlerinin kıssasının -sahih olduğu tespit edilmesi durumunda- anlamı şudur:

Kendisi, başkalarının dükkanlarının yandığını duyunca bir mümin olarak herhalde üzülmüştür. Fakat, kendi dükkanının yanmadığını duyunca da sevinmiştir.

Şüphesiz “İyi ki onların dükkanları yanmış, benimki yanmamış.” diyerek bir sevinç duymamıştır.

Bilakis, kendi dükkanının yanmadığını duyunca bir insan olarak haklı bir şekilde sevinmiştir. İnsan aynı anda bir yönden üzülürken, bir yönden de sevinebilir.

Bir trafik kazasında yakınlarını kaybeden bir kimsenin üzülmemesi düşünülemez, fakat aynı kazada bazı yakınlarının sağ kurtulmalarından ötürü de sevinmesi en doğal hakkıdır.

Seriyy es-Sakati Hazretlerinin de bu iki hali bir arada yaşamasında, ne din ne de insan vicdanı bağlamında hiçbir sakıncası yoktur.

- Kendisinin bu tavrına yakınması ise, bir anda o büyük yangın felaketinde dükkanın yanmadığını duyunca aşırı sevincinden ötürü, bir an da olsa, diğer insanların zararlarını unutup üzülmemesinden kaynaklanmış olabilir.

Yani, kendi yararına sevinmesi değil, müminlerin zararlarını unutması, onu tövbe ve istiğfara sevk etmiştir...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet