Allah sevgiyi, aklı görür mü?

1) Allah her şeyi görür derken sevgi gibi varlıklar da buna dahil dimi? Yani Allah sevgiyi, aklı da görür değil mi?
2) Allah her şeyi işitir derken işitme konulu olan şeyler mi kastedilir? Mesela sevgi ses çıkarmıyor ama sevgiyi işitir denir mi?
3) Allah her şeyi bilir derken tüm ilim olan, ilim konulu şeyler mi kastedilir? Mesela biz Allah insanı bilir derken "Allah insanın var olduğunu, yaptıklarını, dediklerini, düşündüklerini ve diğer şeyleri bilir " diye söylüyoruz.

Değerli kardeşimiz,

1) Bazı alimlere göre, Allah her görülen şeyi görür; her işitilen şeyi işitir. (bk. Zemahşeri, Mücadele, 58/1. ayetin tefsiri)

- Bu yorumda olduğu gibi, Allah’ın görmesi, görülenler cinsinden olan şeylere mahsus olduğunu söyleyenlere göre, “Allah’ın her şeyi görmesi”, iki anlama gelir:  

a) Allah görülenler cinsinden olanların hepsini görür.

b) Allah, görülenler türünden olmayanları ise bilir. Yani bu sahadaki görmesi, ilmiyle bilmesi manasına gelir. (bk. Razi, Bakara, 2/96. ayetin tefsiri)

Buna göre sevgi, nefret gibi görünür sahanın dışında kalan hususları da Allah görür, fakat ilmiyle görür / yani bilir.

2) İşitme konusu da görme konusu gibidir. İslam alimleri, Allah’ın görmesi ve işitmesini ilim olarak değerlendirmenin yanlış olduğunu bildirmişlerdir.

Yani -Mutezilenin iddia ettiği gibi- Allah’ın “Basir-Semi’”  isimlerini ve  "basar-sem’" sıfatlarını, “Alim” ismi ve ilim sıfatı kapsamında değerlendirmek Ehl-i sünnet alimleri tarafından kabul edilmemiştir. (bk. Gazali, el-İktısad fi’l-İ’tikad, 1/65-67)

- Şunu biliyoruz ki, Allah’ın işitmesi ve görmesi, bizim işitmemiz ve görmemiz gibi değildir. Onun alet edevata ihtiyacı yoktur. Uzak-yakın onun için müsavidir.

- Bazı alimlere göre ise, Allah, görünme özelliğine sahip olmayan şeyleri de görür, işitilme özelliğine sahip olmayan şeyleri de işitir.

Fakat İbn Hazm gibi bazı alimler, bunun mümkün olmakla beraber böyle bir tasavvurun İslami olmayacağını bildirmişlerdir.

Örneğin, “Allah’ın renkleri işittiğini, sesleri gördüğü” söyleyemeyiz. Çünkü, Kur’an Arapça lisanıyla gelmiştir. Bu lisanda geçerli olmayan manalar kabul edilmez.

Arapça’da “Basir” kelimesi, cisimler gibi görünen şeyleri gören kimse için kullanılır. Keza, “Semi’” kelimesi, işitilen ses türünden olan şeyleri işiten kimse için kullanılır. Kur’an’da açıkça bunun dışında bir manaya geldiğini bildiren bir ayet de söz konusu değildir. Bu sebeple, bu kelimeleri asıl lügat anlamları dışında değerlendirmek doğru değildir.

Yalnız, Allah’ın işitmesi, görmesi, eğer bilmesi anlamında kullanılırsa bu takdirde “O’nun renkleri işittiğini, sesleri gördüğünü” söyleyebiliriz. (bk. İbn Hazm, Faslun fi’l-Mileli ve’l-Ehvai ve’n-Nihal, 2/109-111)

3) Allah var olmuş, var olan, var olacak olan her şeyi bilir.

“Allah her şeyi ilmiyle kuşatmıştır.” (Talak, 65/12)

mealindeki ayet ve benzerlerinde, hiçbir şeyin Allah’ın ilminin dışında olmadığı bildirilmiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet