"Alimler ile yarışmak ya da cahillere gösteriş yapmak için ilim öğrenmeye kalkışanların yeri cehennemdir." hadisinin açıklaması nedir?

Değerli kardeşimiz,

İlim öğrenmede niyet önemlidir. Ameller niyetlere göre değer kazanır veya kaybeder. İlim konusunda gösterişten riyadan sakınmanın önemine işaret etmek için Peygamberimiz şöyle buyurmuşlardır:

"Alimler ile yarışmak ya da cahillere gösteriş yapmak için ilim öğrenmeye kalkışanları belki insanlar istikbal eder, alkışlarlar, fakat onların yeri cehennemdir." (İbn Mace, Mukaddime 23)

Batıl fırkaların ortaya çıkmasında da bu niyet bozukluğunun etkisi vardır. Fikrim doğru çıkacak, diğer alimlere üstün geleceğim diye yanlış fikirlerini yaymaya çalışan insanlar büyük mesuliyet altındadırlar. Amaç hakikati bulmak olmayıp da üstün gelmek olursa gurur, kibir, enaniyet gibi hislerle yanlış ve batıl fikirlere saplanıp kalırlar.

İlim öğrenen insan, Allah’ın kendisine, ilmiyle neyin peşinde olduğunu soracağını ve ilmiyle amel edip etmemesine göre muamele edeceğini aklından çıkarmamalıdır.

Hz. Peygamber (asm) şöyle buyurmuştur:

"Kıyâmet günü hiç kimse beş şeyin hesabını vermeden bir yere kıpırdayamaz. Ömrünü nerede tükettiği, gençliğini nerelerde geçirdiği, malını nereden kazanıp nerelere harcadığı, ilmiyle ne tür ameller işlediği..." (Tirmizî, Sıfatu'l-kıyâme 1, h.no: 2416)

Bir adam gelip Hz. Peygambere "Cehâletin aleyhime delil olmasını ne giderir?" diye sordu. Hz. Peygamber "İlim." buyurdu. "Peki, ilmin aleyhime delil olmasını ne önler?" diye sordu. Bu kez Hz. Peygamber, "Amel." buyurdu. (İbn Abdilberr, Cami', II, 11)

Ali b. Ebî Talib de ulemaya şöyle hitap etmiştir: 

"Ey ilim erbâbı, öğrendiklerinizle amel ediniz. Zira gerçek âlim, bildiğiyle amel eden ve ameli ilmine uyan kişidir..."

Süfyân da şöyle der:

"Eğer bildiğimle amel edersem, insanların en âlimi benim demektir. Eğer bildiğimle amel etmezsem, dünyada benden daha cahil kimse yok demektir."

Ebu'd-Derdâ ise konuya bir oran getirir ve şöyle der:

"Kim öğrendiklerinin onda biriyle amel ederse, Allah ona bilmediklerini öğrenme imkanı verir."

Hz. Peygamber (asm) "Allah Teâla ahlakın üstünlüklerini sever, düşüklerinden hoşlanmaz." buyurmuş, kendisinin de "ahlâkın güzelliklerini tamamlamak için gönderildiğini" bildirmiştir.

Süfyan es-Sevri, "Hadisi kendinizle süsleyiniz, kendinizi hadisle süslemeyin." demiştir. Hz. Ali ise şöyle der;

"Ey ilim talibi, ilim bir takım faziletlere sahiptir. Bunların başı tevazu; gözü hasedden uzaklık; kulağı anlayış; dili doğruluk; hıfzı araştırma; kalbi iyi niyet; aklı eşyâyı ve vacip olan işleri bilmek; eli rahmet; ayağı ulemayı ziyâret; himmeti ayıplardan selâmet; hikmeti vera'; durağı necât; rehberi âfiyet; bineği vefâ; silahı yumuşak söz; kılıcı rıza; yayı idare (mudârâ); ordusu ulemâya komşuluk; malı edeb; zahiresi günahlardan uzak kalmak; azığı ma'ruf; suyu müvâdea; delili doğru yol; arkadaşı hayırlılarla sohbettir."

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet