Abdest alırken ayakların yıkanmasının farz olmasının delilleri nelerdir?

Değerli kardeşimiz,

Allah: "Ve ayaklarınızı topuk­larınıza kadar" diye buyurmuş ve doğrudan doğruya ayet-i kerime ayakların su ile yıkanacağını emir etmiştir.

İmam Ahmed'in Müsnedin de Amrb. Abse'den rivayet ettiği "..Sonra Allah'ın emrettiği gibi başını mesheder, sonra Allah'ın ona emrettiği gibi topuklarla beraber ayaklarını yıkar." hadisi ve ulemanın icmasıdır. Ebu Dâvud ve Darekutnideki hadiste Hz. Osman (ra) ayaklarını yıkadıktan sonra "Resullulah (asm)'ı böyle abdest alırken gördüm." demiştir. Abdullah b. Zeyd ve Ebu Hureyre hadisleri gibi başka hadislerde vardır.

Ebu Hureyre (r.a.) hadisi bu hususta delildir:

"...sonra da baldıra başlayacak kadar sağ ayağını yıkadı, sonra baldıra başlayacak kadar sol ayağını yıkadı. Sonra dedi ki: 'Resulullah (a.s.)'ı böyle abdest alırken gördüm.'"(1)

Yine Cumhura göre ayaklarla beraber topukların da yıkanması gerekir. Resulullah (asm)'ın "Vay topukların ateşte göreceği azaba!"(2) hadisine binaen meshedilmeleri yetmez; sadece meshetmenin azabı gerektirdiğini belirtmiştir. Bu Peygamberin ayaklarını yıkamaya devam etmesine ve sahih bir yolla meshin sabit olmamasına binaendir. Darekutni de şu lafızla sabit olan hadiste olduğu gibi yıkamayı da emretmiştir; "Resulullah (asm) bize namaz için abdest aldığımızda ayaklarımızı yıkamamızı emretti ve ayaklarını yıkadı."(3) şeklinde Hz. Peygamber (asm)'in abdestinin anlatıldığı Amr b. Abse, Ebu Hureyre, Abdullah b. Zeyd ve Hz. Osman'ın hadislerinde kavlinin ve fiilinin sabit oluşu vardır. Bir de Peygamber (a.s.) ayağını da yıkadığı bir abdest aldıktan sonra: "Kim bunu artırır veya azaltırsa, yanılmış, zulmetmiştir."(4) dedi. Şüphesiz yıkamaya göre mesh eksiktir. Resulullah (asm)'ın bedevî'ye dediği, "Allah'ın sana emrettiği gibi abdest al."(5) hadisi vardır; sonra da ona abdestin şeklini anlatmıştı; orada ayaklan yıkamak da vardı. Sahabenin de yıkamaya dair ortak görüşü bulunmaktadır.

Hem, Resulullah (asm)'ın el ve ayak parmaklarının aralanmasını emretmesi, yıkamanın vacip oluşuna delâlet ediyor. Şia-İmamiyye ise(6) ayakların meshini vacip saydı. Delilleri de şudur: Ebu Davud'un Evs b. Ebu Evs es-Sakafinin Resulullah (a.s.)'ı Taif'te halkın, vadi ağzma geldiğini ve abdest alıp nalinlerine ve ayaklarına meshettiğini gördüğünü nakletmesidir. "ve erculikum" ayetinde cer kıraati ile amel ettiler. Bir de Ali, İbni Abbas ve Enes'ten rivayet edilenler vardır. Fakat onların bu şekilde amelden döndükleri sabittir. Şevkânî dedi ki: Meshi vacip görenler İmamiye'dir. Kitab'a ve kavil-fiil olarak mütevatir sünnete muhalefetlerine rağmen elle tutulur bir hüccet de getirmediler. Nasb kıraatini "biruûsikum" kavlinin mahalline atıf yaptılar.(7)

Kaynaklar:

1. Müslim'in rivayeti, Neylü'l-Evtâr, 1,152.
2. Ahmed; Buhari ve Müslim, Abdullah b. Ömer'den rivayet etmiştir: "Dedi ki: Resulullah (a.s.) bir yolculuğunda bizden geri kalmıştı; ikindi vaktinin sonuna yaklaştığımızda geldi; abdest alıp ayaklarımıza meshe başladık, sesini yükselterek buyurdu ki: "Vay topukların ateşte göreceği azaba!" iki veya üç defa." Neylu'l-Evtâr, l, 168.
3. Sahih bir yoldan Ebu Dâvud, Neseî, Ibni Mace ve İbni Huzeyme rivayet etmiş; İbni Huzeyme sahihtir, dedi. Neylü'l-Evtâr, 1,146,152,168,173.
4. Ahmed, Ebu Dâvud ve Darekutnî Enes b. Malik'ten rivayet etti. Ahmed ve Müslim de Ömer b. Hat-tab'dan rivayet etti. Neylü'l-Evtâr, I, 170, 175.
5. Ahmed, Ibni Mace ve Timizî, İbni Abbas'tan Resulullah (a.s.)'in şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Abdest aldın mı el ve ayak parmaklarını hilâlle." Neylu'l-Evtâr, I, 153.
6.  el-Muhtasar en-Nafi'fi Fıkhı'l-lmamiyye, 30.
7.  Ravilerinin bir kısmının cehaleti ile malul bir hadistir. Sabit olduğu takdir edilse de bazılarına göre neshedilmiştir. Huşeym dedi ki: "Bu Islâmm ilk zamanında idi." Neylü'l-Evtâr, 1,169.

(İslam Fıkhı, Vehbe Zuhayli, I, 156)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet