Maktu olan hadisler nasıl merfu hale geldi?

- Busr b. Said’in, Ebû Hüreyre’nin rivayetleri hakkında söylediği: “Allah’tan korkun ve hadis rivayetinden sakının! Allah’a yemin olsun ki, şuna şahit oldum: Ebû Hüreyre’nin meclisinde otururduk ve o bize Resulullah’tan hadis nakleder, bunun yanı sıra, Kab’dan nakillerde bulunur, sonra da kalkar giderdi. Sonra bizimle birlikte aynı mecliste olan bazı kişilerin, Resulullah’ın hadislerini Kab’a, Kab’ın sözlerini de Resulullah’a isnad ettiklerini işitiyordum.”
- Bu rivayete göre maktu ve merfu hadis birbirine karışmış olmuyor mu?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, ravilerin, sahabe ve tabiin sözlerini, yanlışlıkla Peygamber Efendimize (asm) nispet etmeleri diye bir durum asla yoktur.

Hadis kaynaklarında, sahabe ve tabiin sözlerine de hadis denilmesi, Hz. Peygamber (asm)’in sözü anlamında değil, sahabe ve tabiin sözü anlamındadır.

Nitekim kaynaklarda, Hz. Peygamber Efendimiz (asm)'in sözüne "Merfu Hadis", sahabe sözlerine "Mevkuf Hadis", Tabiin sözlerine de "Maktu Hadis" ismi verilir. Ancak "Hadis" kelimesi doğrudan söylendiğinde Peygamber Efendimiz (asm)'in sözleri, fiilleri, davranışları anlaşılır.

Demek ki, sahabe ve tabiin sözleri sadece sözün sahibine nispet edilerek aktarılır, asla Hz. Peygamber (asm) Efendimize nispet edilmez ve edilmemiştir.

Şu hâlde ravilerin, sahabe ve tabiin sözlerini, yanlışlıkla Peygamber Efendimize (asm) nispet etmeleri diye bir durum olmaz.

Sorudaki bilgiyi veren Busr b. Said’in demek istediği, Merfu hadis ile Maktu hadisin -daha sonra böylece- raviler zincirinde birbirine karıştırıldığı değil, oradaki insanların bunu karıştırdıkları hususudur. Kuvvetli ihtimalle söz konusu kişilerden hiçbiri rivayet senedinde yer almış da değildir.

Yoksa, hadis usulü kriterleri bakımından hadis âlimleri hiçbir zaman Maktu hadisi Merfu hadisle karıştırmazlar. Şayet bilerek birisi böyle bir senette oynama yaparak uydurma cihetine giderse, buna karşı onlarca Cerh-Tadil kitapları yazılmak suretiyle bunun tedbiri çok önceden alınmıştır.

Özetle, Maktu olan hadisler asla Merfu hale gelmez, Maktu olarak gelir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet