Hz. Ammar’ın cehenneme davet edilmesini nasıl anlamalıyız?

“Vah Ammar! Kendisini asi (bâgı) bir topluluk öldürecek. Ammar onları cennete, onlar ise onu cehenneme davet ederler.” dedi.
 - Hz Ömer (ra) ve Sahabe, Hz. Ammar’ın cehenneme girmesini nasıl ister bunun bir tevili var m?
- Yoksa bunu şu şekilde mi düşünmemiz lazım? Ammar (ra) onları haklılığa onlar ise onu (içtihadi gereğince onlar öyle olduğunu bilmiyor) cehenneme (haksızlığa) çağırır, bu şekilde mi anlamamız lazım?
- Asıl aklıma takılan, sahabe nasıl cehenneme davet eder?

Değerli kardeşimiz,

Soruda “Hz Ömer (ra) ve Sahabe, Hz. Ammar’ın cehenneme girmesini nasıl ister...” deniliyor. Fakat hadiste Hz. Ömer’den söz edilmemiştir. (bk. Buhari, Salat, 63)

Hadiste işaret edilen olay Hz. Ali ile Hz. Muaviye arasında cereyan eden savaştır. O dönemden çok önce Hz. Ömer şehit edilmişti.

- Rivayete göre, Hz. Ammar Mescid-i Nebevî’nin inşası sırasında büyük gayret sarfetmiş. Herkes bir kerpiç taşırken onun iki kerpiç getirdiğini gören Resûlullah üzerindeki tozları silkeleyerek, “Vah Ammâr! Kendisini âsi (bâgī: gerçek halifeye karşı baş kaldıran) bir topluluk öldürecek. Ammar onları cennete, onlar ise onu cehenneme davet ederler.” buyurmuştur.

- Hz. Osman’ın şehit edilmesi üzerine Hz. Ammar Hz. Ali’ye biat etti. Cemel ve Sıffîn’de onun saflarında yer aldı. Sıffîn’de doksan üç yaşlarında olmasına rağmen Hz. Ali’nin yaya birliklerinin kumandanı olarak savaşırken şehit edildi ve Hz. Ali’nin kıldırdığı cenaze namazından sonra orada defnedildi.

Hz. Ammar’ın öldürülmesi üzerine Hz. Muaviye’nin ordusunda büyük bir karışıklık çıktı. Onun “asi bir topluluk” tarafından öldürüleceğine dair hadis-i şerifi hatırlayarak endişeye kapılanlar arasında bulunan Hz. Amr b. As, büyük bir üzüntüyle, böyle bir olayı görmektense yirmi yıl önce ölmüş olmayı tercih ettiğini söyleyince Hz. Muaviye, “Onu biz öldürmedik, onu buraya getirenler öldürdü.” diyerek Amr’ı teselli etmeye çalıştı. (İbn Abdülber, İstiab, 3/1135; İbnü’l-Esîr, Üsdü'l-Ğabe, 4/43-47)

- Hz. Ali de bu hadisi nazara vererek Muaviye taraftarlarının halifeye başkaldıran isyancılar ve tabii ki haksız olan bir grup olduğunu bildirdi.

- Hz. Muaviye tarafında birkaç kişi hariç hiçbir sahabe yoktur. Onun için meseleyi öncelikle sahabenin insanları cehenneme davet etmeleri diye bir şey söz konusu değildir.

- İkinci olarak, hadiste ifade edilen husus, bilerek cehenneme davet değildir. Bilakis o işi yapanlar, Hz. Ali’nin ordusunda bulunan Ammar ve diğer insanları haksız ve isyankâr olan bir tarafa / kendi taraflarına -zımnen- davet etmekle âdeta onları cehenneme davet ediyorlardı.

Ayrıca, bu hadiste geçen ifade, bütün savaşa katılanlar değil, sadece Hz. Ammar’ı öldürenler ile ilgili de olabilir.

İşin vahametini tasvir etmek için bu tür ifadeler mübalağa değil, mukteza-yı hale mutabık bir belagattir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet