En güzel ifadesi ile her şeye gücü yeten ifadesi neden çelişmez?

- İmam Gazali Tin 4'de geçen “en güzel” ifadesinin varlığın konumuna göre olduğunu söyler. İmam Gazali’nin görüşü ile “Her şeye gücü yeten” ifadesi nasıl uzlaştırılabilir?
- 100 kilo halter kaldırabilen biri 1 kilo halter kaldırsa gücünü sınırlamış olmaz. İnsan gücünü az ya da fazla gösterebilmek için halterin varlığına ihtiyaç duyar. Allah ise gücünü gösterebilmek için varlığın konumuna ihtiyaç duymamalıdır. İhtiyacı olduğu söylenirse aciz olduğu da söylenmiş olur.
- Her şeye gücü yetiyorsa varlığın konumundan bağımsız olmalıdır. “Varlığın konumundan bağımsız yaratamaz mı?” sorusuna “hayır” denilirse bu her şeye gücünün yetmediği anlamına gelir.
- Varlığın konumundan bağımsız şekilde yaratabileceği, lakin varlığın konumuna bağımlı şekilde yaratmak istediği söylenirse bu, mantık ile çelişir. Kim kendisini bir şeylere bağlamak ister ki?

Değerli kardeşimiz,

İmam Gazali’nin “Leyse fi’l imkân, ebde’u min ma kane” ifadesinin anlamı, imkân alemi denilen bu kainattın potansiyeline göre olgusal olarak var olanlardan daha eşsiz ve daha güzel bir var oluş kategorisinin mümkün olmadığını söyler.

Bu ifade, mevcut evrenin matematiksel olasılık bağlamında, potansiyel kapasitesinin tamamını zamansal olarak ifade etmekte olduğunu belirler.

“Her şeye gücü yeten” ifadesindeki “her şey” kapsam olarak imkân âleminin tüm tümel ve tikellerini kapsar. Buradaki önemli ayrım imkân ve vücub âlemlerinin farkıdır.

Örnekte verilen halterci kendi imkânları çerçevesinde gücünü göstermektedir. Halterci, gücü ve kaldırdığı ağırlık onun zamansal ilinekleridir.

Oysa imkân âlemi, Cenab-ı Bari’nin celle celalluhu ilineği değildir. Cenab-ı Halık’ın celle celaluhu kudret, ilim ve irade gibi sıfatları, âlemi vücub denilen ona ait ve tüm var ettiklerinden bağımsız olarak mutlak keyfiyetlerdir.

Bu nedenle yaratma fiili tamamen ona mahsus olarak nedenselliği ve zamansallığı gerektirmez. Aksi durumda var edici mutlak varlığın kâinat cinsinden olduğunu kabul etmek gerekir ki asıl bu durum mantıkla çelişir.

Dolayısıyla Yüce Mevla celle celaluhu kudretini göstermek için var olanlara ihtiyaç duymamakta, var olanlar ise var olmak için onun kudretine ihtiyaç duymaktadır. Bu ise onun eşsiz merhametinin bir sonucudur.

Mantığımızın kuralları bizim varlık alanımız için geçerlidir.

Var edici mutlak varlığın bizden ayrılığı, kategorik olmanın ötesinde tanımlanamaz gayrilik konumundadır. Bu nedenle de iman devreye girmektedir. 

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet