Hakikat aramayı deney ve gözleme indirgeyerek kâinatın sınırlarını çözmek mümkün müdür?

Değerli kardeşimiz,

Bir şeyi anlamak için karşıtı ile kıyas yapmak temel kolaylaştırıcıdır. Bu sebeple iki karşıt görüş olan tesadüfî ve tasarıma dayalı varoluşu anlamamızda zihnin mantığa dayalı akıl yürütme yönteminin (Logical Reasoning) önemli yeri vardır. Evrimci bakış varlıklarda balıktan sürüngene, sürüngenden insana kadar bir benzerlik zincirinin olmasını, evrimin en büyük delili olarak sunar. Tasarıma dayalı varoluş ise bütün kâinatin tek bir usta elinden çıktığı sonucunun delili olarak sunar. Bu sunum özellikle türlerin ilk varoluşları için bir dış iradenin olması gerektiğinin en akla yakın seçenek olduğunu akıl yürütme yöntemleri ile açıklamaya çalışmaktadır.    

Daha önce yaratılış mevzuu inanç konusu kabul ediliyordu; bilimsel bir kategori olarak görülmüyordu. Laboratuvara girmeyen, deney ve gözlemle ilgisi olmayan sadece sosyal bir bilim deniyordu. Hatta din için konuşulurken, din sosyal bir ihtiyaç gibi konuşuluyordu. Aslında bu dini, belli bir alana hapsetmek yanlıştı.

Din sadece, sosyal bir alan değil, bir varoluş alanıdır. Din varoluşa ait bir ihtiyaçtır. Varoluşu, hayatın anlamını anlamak için insan var. Genetik olarak insan incelendiği zaman onu diğer canlılardan ayıran 4 tane metakognitif genin olduğunu görürüz. Metabilişsel gen olarak da geçiyor bu 4 gen. Bu genlerin birisinin özelliği anlamlılık genidir. İnsan dışında hiçbir canlı “Neden?” sorusunu sormuyor. Hayvan her olaya aynı tepkiyi, aynı davranışı veriyor. İnsan ise her olaya farklı tepki veriyor. Peki bu neden? Çünkü insanda özgür irade var. Anlam arayışı insanda metabilişsel özellik olarak önemli bir özellik. Diğer bir özellik insanda yeniliği arama geninin bulunmasıdır. Evini 1000 sene önceki insan gibi yapmıyor, ama karınca, örümcek 1000 sene sonra da aynı evi yapıyor. İnsanın içinde insanlıktaki yeniliği arama geni olduğu için tekâmül de önemli özelliklerdendir.

Bilimde hakikati aramak üzerine 4 yöntem var.

1. Deney ve gözlem pozitif bilim.
2. Akıl yürütme yöntemleri nedensllik ilişkisi.
3. Sezgiler.
4. İnançlar.

Bilimde hakikati aramada Birincisi deney ve gözlem pozitif bilim. İkincisi akıl yürütme yöntemleri nedensellik ilişkisi. Üçüncüsü sezgiler. Bazı insanlarda sezgiler ayrı bir öneme sahiptir. Hatta “Sezginin nörobiyolojisi” diye çalışmalar vardır. Sezgilerle hakikati buluyorlar. Dördüncüsü de inançlar. İlk üç yoldan sonuçları bulamazsa kişi inançla buluyor.

Diğer gen zaman kavramıyla ilgilidir. Gelecek ve geçmişi insan dışında diğer varlıklar sorgulamıyor. Diğer varlıklar; “Gelecekte çocuklarıma ne olacak?” sorusunu sormuyor.Dördüncüsü de ölümle ilgili, ölüm bilinciyle ilgili genetik koddur. Bunlar üzerinde çalışılıyor ve bunların olduğuyla ilgili çeşitli deliller birikti. Böyle bir durumda insan dini, insanı rahatlatan ve mutlu etmeye çalışan sosyal bir alan olarak tutuyor. Hâlbuki insanın varoluşunu açıklayan, yaratılışa anlam katan, hayatın anlamıyla ilgili konular bilimin menzili içerisindedir.

Neden menzilinde? Teorik fizik böyle çıktı. Teorik fizikte ilk başta; “Parçacık fiziği olması gerekiyor” dediler. Nükleer fizikle uğraşanlar, teorik olarak buldular. MR cihazı bundan 30-40 yıl sonra çıktı. MR cihazı teorik fiziğin ete kemiğe bürünmüş şeklidir. Teorik olarak elektronların dönmesinin, ete kemiğe bürünme şekli MR olarak çıktı. Teorik olarak çıkıp bilimsel olarak ispatlandı. Akıl yürütme yöntemleri bu sebeple bilimin en önemli yöntemleri. Psikiyatride de bunu kullanıyoruz. Logical reasoning yöntemiyle kişinin karar vermesi, dikkatini koruması, belleği, bununla ilgili görme, işitme ve hafıza süreçlerini test eden yöntemdir. Bu yöntemler yaratılışı anlamada kullanılabilir (Tablo2).

• “Reasoning”, Muhakeme, mantıkî akıl yürütme nedir?
• Doğru düşünmenin kuralları.
• Tanımlama, postulat (önerme), teorem, akıl yürütme ve ispatlama.
• Nedensellik, farklılık, benzerlik, zamanlama, sıralama, plânlama, analiz etme, yorumlama, soyutlama kabiliyeti  (ability).

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet