Farklı amino asitlerin şifrelenmesinin sebebi nedir?

​1) Farklı canlılarda DNA’nın bazı genlerdeki yelerlerindeki benzer harfler mesela ATG her ikisinde de aynı ama fakat aynı harflerin karşılığına farklı amino asitler şifreleniyor bunun sebebi nedir?
2) Bir genom dizisi bazı durumlarda aynı anda birden fazla türde sinyali kodlayabilir veya başka sinyalleri engelleyebilir. Aynı amino asit dizisi, birçok farklı DNA dizisi tarafından kodlanabileceği için genetik kodda böyle bir fazlalık söz konusudur bu nasıl oluyor?
3) Bazen kodlar aynı olduğu hâlde, aynı proteinlerin yanında tamamen farklı protein ve aminoasitler ortaya çıkabileceği gibi, bazen de farklı genetik şifreler olduğu hâlde aynı aminoasit dizilerinin ve (muhtemelen) aynı proteinlerin ortaya çıktığını görebiliriz, bu nasıl oluyor?

Değerli kardeşimiz,

Soru 1:

Farklı canlılarda DNA’nın bazı genlerdeki yelerlerindeki benzer harfler mesela ATG her ikisinde de aynı ama fakat ayni harflerin karşılığına farklı amino asitler şifreleniyor. Bunun sebebi nedir?

Cevap 1:

Amino asitleri şifreleyen bazların üçlü yapılar, yani AAG, AGA v.s. gibi kodonlardır. Bilindiği gibi dört baz vardır. Bunlar Adenin, Sitosin,Timin ve Guanin’dir. Bunların üçlü kombinasyonu; 43=4.4.4= 64 eder. Yani 64 tane üçlü kodon vardır. Amino asitler bunlar tarafından şifrelenecektir. Halbuki şifrelenecek amino asit çeşidi 20’dir.

Buradan şunu anlıyoruz ki, bu üçlü kodonlardan birkaç tanesi aynı amino asidi şifrelerken, bazen de tam bunun tersi olabiliyor. Dolayısıyla aynı amino asidi şifreleyen farklı kodonların farklı tesirlerinin de olması muhtemel gözüküyor. Yani genetik yapının işleyişi, çok komplike ve çok farklı düzeylerde cereyan edebiliyor. Hadiseler bizim tahmin ettiğimiz gibi tek düzeyde ve tek boyutta devam etmiyor.

Burada şunu söylemek istiyoruz:

Bir saniyede bir hücre içerisinde üç bin değişik reaksiyon meydana geliyor. İnsanda ortalama 70 trilyon hücrenin varlığı tahmin ediliyor. Bu kadar farklı düzeyde ve boyutta meydana getirilen hadiseler hep birbirini etkiliyor. Dolayısıyla bir hücre içerisinde bir saniyede görülen bu üç bin değişikliğin farklı iç ve dış çevre şartlarını ve farklı canlıların maruz kaldığı farklılıkları, yani aldığı besinin farklılığından ve ortamın çeşitliliğinden tutun da binlerce farklı faktör etkisinde elbette kimyevî yapılarda da farklıklar olacaktır.

Onun için bu konuda alınması gereken çok yol olduğu anlaşılıyor. Yani pek çok konu araştırılmayı bekliyor.

Soru 2:

Bir genom dizisi bazı durumlarda aynı anda birden fazla türde sinyali kodlayabilir veya başka sinyalleri engelleyebilir. Aynı amino asit dizisi, birçok farklı DNA dizisi tarafından kodlanabileceği için genetik kodda böyle bir fazlalık söz konusudur bu nasıl oluyor?

Cevap 2:

İlk sorunun cevabında da ifade edildi; 64 kodon var. Şifrelenecek amino asit sayısı 20. Bu kodonların bazılarının muhtemelen farklı görevleri var. Çünkü Cenab-ı Hak kainatta her şeyi ölçülü ve yerli yerinde yaratmıştır. Ne noksan ve ne de fazlalık vardır. İsraf zaten hiç yoktur. Hâlbuki burada bir fazlalık görülüyor.

Demek ki, bazı kodonların farklı görevleri olmalı.

Soru 3:

Bazen kodlar aynı olduğu halde, aynı proteinlerin yanında tamamen farklı protein ve aminoasitler ortaya çıkabileceği gibi, bazen de farklı genetik şifreler olduğu halde aynı aminoasit dizilerinin ve (muhtemelen) aynı proteinlerin ortaya çıktığını görebiliriz bu nasıl oluyor?

Cevap 3:

Bu sorunun cevabı 1. ve 2. soruların cevabının içerisinde vardır.

Canlı alem çok hassas dengeler üzerine kurulmuştur. Bir enzimin veya bir hormonun milyonda miligram düzeyinde artması veya noksanlaşması, binlerce olayı etkileyebiliyor. O bakımdan canlılar, cansız maddeler gibi, aynı girdilerle aynı sonuçların alınacağı bir molekül yığını değildir.

Hadiseye böyle nazar edersek, o zaman karşılaşabileceğimiz farklılıklar veya elde edeceğimiz değişiklikler bizi şaşırtmaz. 

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet