Göklerde olanlara nasıl basılır ve gölgeleri nasıl olur?

- Yusuf 105 ve Rad 15 ayetini açıklar mısınız?
- Göklerde ve yerde nice deliller vardır ki onlar bunlara aldırış etmeden üstlerinden geçerler. (aleyha) ifadesine göre göklerde olan bir şeyin üstüne nasıl basılır?
- Halbuki göklerde olsun, yerde olsun kim varsa isteyerek veya istemeyerek, hem kendileri hem gölgeleri hepsi sabah akşam Allah'a secde ederler." (Rad, 13/15) ayetine göre göklerde olanların gölgeleri nasıl olur?
- Göklerdekini melekler varsaysak meleklerin gölgelerini göremiyoruz?
- Başka varlıklar mı söz konusudur?

Değerli kardeşimiz,

Yusuf suresi 105. ayetin meali şöyledir:

“Göklerde ve yerde (Allah'ın varlığını, birliğini, kudretini gösteren) nice deliller vardır ki, insanlar yanından geçip gittikleri halde yüzlerini çevirdiklerinden farkına varmazlar.”

Burada “üstünde veya üzerinden geçmek” ifadesi mecazdır. Yani “yanından geçerler” anlamındadır.

“Ala” edatı bir şeyin “üstü / üzeri” manasına gelmekle beraber, her zaman bunun gerçekliğini ifade etmez. Bu tarzda Kur'an’da yüzlerce kelime gösterilebilir.

Mesela Yusuf suresi 3. ayette yer alan “Biz senin üstüne / üzerine kıssaların en güzelini anlatıyoruz.” mealindeki ayette geçen ifadede “Sana…” manasına gelir. Kimse bunun altını üstünü düşünmez.

Keza, bu surenin 69. ayetinde “Yusuf’un kardeşleri onun (üzerine / üstüne... değil) yanına vardıklarında...” manasına gelmektedir.

Keza, Rad suresinin 27 ayetinde “İnkâra sapanlar diyorlar ki: (Eğer o gerçek peygamber olsaydı) Rabbinden kendisine bir mucize indirilmeli değil miydi?” mealindeki ayette de “aleyhi” kelimesi, “kendisine” manasındadır.

Sorudaki ayette geçen “yemurrûne” (merre) fiili “ala” edatı ile kullanılır. Bu Arap dilbilgisi kuralıdır. “Merre-ala” ise, yanına uğramak, yanından  geçmek anlamında kullanılır..

Demek ki ayetten sorudaki mana çıkmaz..

Göklerdeki ve yerdeki tüm varlıklar ile bu varlıkların gölgeleri gönüllü ya da zorunlu olarak sabah akşam Allah’a secde ederler.

Rad Suresi 15. ayetin meali şöyledir:

“Göklerde ve yerde olan bütün varlıklar ve bunların gölgeleri, gönüllü veya zorunlu olarak sabah akşam Allah’a secde ederler.”

Bu ayette zikredilen "secde"den maksat, boyun eğmek, emre oymaktır. Kainatta bulunan her şey Allah’a boyun eğmekte ve ister istemez tekvini emirlerini yerine getirmektedir.

Mesela, bir kâfirin vücudunda çalışan organların, hücrelerin yüzde 99’u Allah’ın emir ve kudretine boyun eğmiştir. Onun iradesine bırakılan “konuşma, bakma, el uzatma” gibi hareketlerde de insan iradesinin dahli yüzde biri geçmez. (bk. Razi, Şaravi, V. Zuhayli, ilgili ayetin tefsiri)

Ayette yer alan “gölgeler”den maksat, gölgesi olan varlıkların gölgesi demektir. (bk. İbn Aşur, Meraği, V. Zuhayli, el-Münir, ilgili yer)

“Hiçbir AMM / genel yoktur ki, ondan bazı haslar istisna olmasın.” şeklinde ilmi bir kural vardır. Buna göre, göklerde ve yerde olanların gölgesinden maksat, her gölgeli olan demektir; gölgesizler istisnadır.

Mesela, bir üniversite dese ki: “Falan günde bütün öğretim elemanları eşleriyle beraber iftara davetlidir.” Bu ifadeden kimse şunu anlamıyor: “Eşi olmayan gelmesin!” Bilakis manası: “Eşi olanlar eşleriyle, eşi olmayanlar da tek başına gelsinler.” şeklindedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet