Şeytanlar sizinle mücadele etmeleri için dostlarına telkinde bulunurlar, ayetin iniş sebebi nedir?

"Doğrusu şeytanlar sizinle mücadele etmeleri için kendi dostlarına telkinde bulunurlar." anlamındaki En'am 121. ayetin iniş sebebi nedir?

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayetin meali şöyledir:

“Üzerine Allah 'in ismi anılmamış (olarak ölen veya boğazlanan) hayvanlardan yemeyin. Çünkü bu büyük günahtır. Doğrusu şeytanlar sizinle mücadele etmeleri için kendi dostlarına telkinde bulunurlar. Şayet onlara itaat ederseniz hiç şüphesiz sizler de müşrikler olursunuz.” (En’am, 6/121)

Burada ister kendiliğinden ölmüş olsun, ister kesilerek öldürülmüş ol­sun, Allah'ın ismi anılmadan kesilen hayvan etinin yenilmesi yasaklanmıştır.

İmam Mâlik'e göre, kasten de olsa unutkanlık veya bilgisizlik neticesinde de olsa, Allah'ın adı anılmadan kesilen hayvanın etini yemek haramdır.

Hanefîlere göre, sadece kasıtlı olarak Allah'ı anmadan kesilen hayvanın etini yemek haramdır.

İmam Şafiî ise, ayetin asıl maksadının Allah'tan başkası adına kesilen hayvanın etini haram kılmak olduğunu düşünerek, böyle bir niyet bulunmadığı sürece, bile­rek de olsa bilmeden de olsa, Allah'ın ismi zikredilmeden kesilen hayvanın etinin yenilebileceği hükmüne varmıştır.

Bu ayetin inmesine neden olan olayla ilgili bazı rivayetler şöyledir:

1. İkrime'den rivayete göre bazı müşrikler Hz. Peygamber (asm)'ın yanına girdiler ve: "Ey Muhammed, bize haber ver bakalım, bir koyun öldüğünde onu kim öldürmüştür?" diye sordular. Hz. Peygamber (asm): "Onu Allah öldürmüştür." diye cevap verdi. "Sen ve arkadaşlarının öldürdüğünün helâl, köpeğin ve doğanın öldürdüğünün helâl, ama Allah'ın öldürdüğünün haram olduğunu mu sanıyor, iddia ediyorsun?" dediler de Allah Tealâ bu ayet-i kerimeyi indirdi. (Vahidî, Esbab-ı Nuzül, s. 154; Taberî, ilgili ayetin tefsiri)

İkrime'den gelen bir rivayette de müşriklere böyle bir soru sormalarını ve Müslümanların kafalarını karıştırmalarını, onların İranlılardan olan dostları salık vermişler ve onların bu soruları bazı Müslümanların zihinlerinde bir şüphe uyandırmış da bunun üzerine bu âyet-i kerime indirilmiştir. (Vahidî, s. 154)

Bu olay, Taberânî'nin İbn Abbas'tan rivayetinde şöyle anlatılıyor:

"Üzerine Allah'ın adı anılmamış olanlardan yemeyin..." ayeti nazil olunca İranlılar, Kureyşlilere şöyle haber gönderdiler: "Muhammed'le tartışın ve ona deyin ki:

"Senin elinle, bıçakla kestiğin helâl oluyor da (ölüyü kastederek) Allah'ın altın bir şimşir ile kestiği mi haram?" Bunun üzerine "Doğrusu şeytanlar sizinle mücadele etmeleri için kendi dostlarına telkinde bulunurlar. Şayet onlara itaat ederseniz hiç şüphesiz sizler de müşrikler olursunuz." ayet-i kerimesi nazil oldu.

Buradaki şeytanlar Kureyş müşriklerine Hz. Muhammed (asm)'le tartışma malzemesi veren putperest İranlılar, dostları da Kureyş müşrikleridir. (İbn Kesîr, ilgili ayetin tefsiri)

Aynı konu, İbn Cureyc tarafından İkrime'den rivayetle şöyle anlatılıyor: Kureyş müşrikleri, Rumlara karşı İranlılarla mektuplaşırlardı. Bu mektuplarından birinde İranlılar Kureyş müşriklerine: "Muhammed ve ashabı Allah'ın emrine uyduklarını sanıyorlar. Allah'ın altın bıçakla kestiğini -ölü hayvan için bu tabiri kullanıyorlar- Muhammed ve ashabı yemiyor da kendi kestiklerini yiyorlar." diye yazdılar.

Müşrikler de bunu Muhammed'in ashabına yazdılar da ashabdan bazılarının içine bir kuşku düştü ve bunun üzerine Allah Tealâ "Bu bir büyük günahtır. Doğrusu şeytanlar sizinle mücadele etmeleri için kendi dostlarına telkinde bulunurlar. Şayet onlara itaat ederseniz hiç şüphesiz sizler de müşrikler olursunuz." ayet-i kerimesini ve "Onlardan kimisi kimisini aldatmak için yaldızlı sözler fısıldarlar..." (En'am, 6/112) ayetini indirdi. (Taberî, İbn Kesîr, ilgili ayetin tefsiri)

2. İbn Abbas'tan rivayete göre de Yahudiler Hz. Peygamber (asm)'a gelmişler ve: "Kendi öldürdüğümüzden yiyoruz da Allah'ın öldürdüğünden neden yemiyoruz?" diye sormuşlar ve bunun üzerine Allah Tealâ bu ayet-i kerimeyi indirmiş. (Ebu Davud, Edâhî, 13, hadis no: 2819)

Ancak Ebu Davud tarafından rivayet edilen bu habere birkaç yönden itiraz edilmiştir:

a) Yahudiler de aynen Müslümanlar gibi üzerine Allah'ın adı zikredilmeden boğazlanan hayvanların etini yemezler ve hatta bu konuda Müslümanlardan daha da titiz davranır ve meselâ unutmayı bile kabul etmezler. O halde neden gelsin de Hz. Peygamber (asm)'la bu konuda tartışsınlar.

b) En'am suresinin Mekke'de indiğinde âdeta ittifak vardır ve Yahudilerin Mekke-i Mükerreme'de Hz. Peygamber (asm)'la münakaşaları yoktur. Olsa olsa Mekke müşrikleri onlardan, Hz. Muhammed (asm) ile tartışmak ve onu ilzam etmek üzere bilgi ve malzeme istemiş ve Yahudiler de Hz. Peygamber (asma)'ı ilzam etme adına ve kendileri kabul etmemekle birlikte, sırf küfür ve inatlarından müşriklere böyle bir akıl vermiş olabilirler ki bu durumda da bu soruyu soranlar -arkalarında Yahudiler olsa da- müşriklerdir.

c) Hadisin birbirine destekleyen diğer kanallardan rivayetinde "Yahudiler" kaydı olmaksızın "Bir grup insan Allah'ın Rasûlü (asm)'a geldi, müşrikler Allah'ın Rasûlü (asmsa)'a geldi..." ifadeleri ile konu verilmektedir ve meşhur olan da budur. (bk. Ebu Davud. Edâhî, 13, hadis no: 2818; Tirmizî, Tefsîru't-Kur'ân, 6/6, hadis no: 3069; İbn Mâce, Edâhî, 4, hadis no: 3173)

3. Müşriklere, Hz. Peygamber (asm) ile tartışmaları için bu fikri verenin İblis veya cin şeytanları olduğuna dair İbn Abbas'tan bir görüş daha rivayet edilmişse de (Taberî, ilgili yer) aslında bu fikri verenin kim olduğuna bakılmaksızın, dile getirenler Mekke müşrikleridir ve ayet-i kerime onların gelip Hz. Peygamber (asm) veya ashabına “Kendi kestiğimiz ve öldürdüğümüz helâl iken Allah'ın öldürdüğü neden haram olsun?!.” demeleri üzerine ayet-i kerime inmiştir. (bk. Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 1/382-384)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Esabab-ı Nüzul nedir? Ayetlerin hepsinin iniş sebebi var mı ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet