Nisa 75. ayete göre cihat herkese farz mı?

- Nisa suresi 75. ayeti nasıl anlamamız lazım, cihat tüm Müslümanlara farz mı oluyor?

Değerli kardeşimiz,

Düşmana karşı yapılacak olan cihat, normal şartlarda farz-ı kifayedir. Olağanüstü hâllerde ise, farz-ı ayn olur.(1) Nitekim

"Müminlerin hep birden savaşa çıkmaları uygun değildir. Her fırkadan bir grup savaşa gitmeli, onlardan bir kısmı da dini anlamak ve döndüklerinde onları uyarmak için kalmalı. Olur ki, sakınırlar." (Tevbe, 9/122)

mealindeki ayette, cihadın herkese farz olmadığı ifade buyurulmuştur.

Bu nedenle seferberlik gibi bir durum yoksa, ümmetin her ferdinin cihatla meşgul olması zor olduğundan, herkese farz değildir. Ümmet içinden bir topluluğun bu görevi ifa etmesi yeterlidir.

Soruda geçen ayetlerin mealleri şöyledir:

Size ne oldu da Allah yolunda ve "Rabbimiz, bizi halkı zalim olan bu şehirden çıkar, bize tarafından bir sahip gönder, bize katından bir yardımcı yolla!" diyen çaresiz erkekler, kadınlar ve çocuklar uğrunda savaşmıyorsunuz?

İman edenler Allah yolunda savaşırlar, inanmayanlar ise batıl dava uğrunda savaşırlar. Şu hâlde şeytanın dostlarına karşı savaşın. Şüphe yok ki şeytanın planı (tuzağı) daima zayıftır. (Nisa, 4/75-76)

Müslümanlar Medine'ye hicret ettikten sonra da Mekke müşrikleri on­ların peşini bırakmamış, bazen başka kabileler ve Medineli bir kısım Yahudilerle iş birliği yaparak Bedir, Uhud ve Hendek savaşlarını yapmış, yeni dinin saliklerini hicret yurtlarında yok etmek istemişlerdi.

Ancak bu amaçlarına ulaşamadılar ve hicrî 6. yılda Hudeybiye Antlaşması’nı yapmaya mecbur kaldılar.

Bu antlaşmanın bir maddesine göre bundan sonra Müslüman olup Mekke'den kaçanlar iade edilecekti. Böylece hicret imkânı bulamayan Müslümanlarla bu madde gereği iade edilen Müslümanlar, bunların eşleri ve çocukları Mekke'de kaldılar, müşriklerin çe­şitli zulüm ve baskıları altında yaşamaya devam ettiler.

Bu müminler, işkence ve baskı dayanılamaz hâle geldikçe Allah'a yalvarıyor ve bir kurtarıcı göndermesini istiyorlardı.

İşte bu ayetler bunların dua ve niyazlarına bir cevap olmakla beraber anılan tarihî ilişkiyi aşan boyutları da vardır; çünkü savaş nerede ise insanlıkla yaşıttır. İdam cezasını kaldırarak suçsuz, günahsız insanların hayat hakkını korumak nasıl mümkün olmazsa savaşı kaldırarak, yok ederek, hesap dışı tutarak barışı ve uluslararası ilişkilerde adaleti sağlamak da öyle mümkün değildir.

Yapılması gereken, savaşın hukukî ve ahlaki amaçlarını belirlemek ve onu bu amaçtan saptırmamaktır.

Savaşla ilgili ayetlere bakıldığında İslam'ın, ancak zulmü, din yüzünden baskıyı ve haksız saldırıyı ortadan kaldırmak için buna izin verdiği görülmektedir.

Bu ayetlerden burada gördüğümüz ikisi, savaşın iki önemli amacını ortaya koymaktadır:

- Allah rızasını elde etmek.
- Zulmü engelleyip adaleti sağlamak.

"Allah rızası” da fayda bakımından kullara dönmektedir. Allah Teala'nın hiçbir şeye ihtiyacı bulunmadığından, onun rızası için savaşmak, kullarının yaran, din ve vic­dan hürriyetinin temini için savaşmaktır.

Allah mutlak adil olduğu ve zerre kadar zulme razı olmadığından "Allah rızası için savaşmak" adalet, hukuk ve hakkaniyet uğrunda savaşmaktır.

Allah'a ve hak dine inanmayanların da bir tanrıları, baş eğdikleri, itaat ettikleri -maddi, manevi- bir önderleri olacaktır. Bu önderler Kuran'a göre tağutlardır, şeytanlardır. Bunlara tabi olanların savaş amaçlan ise hukuk ve adaletin gerçekleşmesi değil, egoizmin tatminidir, zulüm, baskı ve sömürüdür.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Cihadın hükmü nedir, farz mıdır?

Kaynaklar:

1) Abdullah b. Mahmud Mevsılî, İhtiyar li Ta'lîli'l-Muhtar, Çağrı Yay. İst., 1980, IV, 117; Muhammed b. İbnu Rüşd,, Bidayetü'l-Müctehid Nihayetü'l Muktesid, Daru'l-Marife, Beyrut, 1988, 1, 380-381; Kurtubî, III, 27; Ebu'l-Fadl Àlûsî, Ruhu'l-Meanî, Daru İhyai't- Türasi'l-Arabî, Beyrut, 1985, II, 106; W. Madelung, Dictionary of the Middle Ages, "Cihad" md. VII, 110.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet