Namazda gözlerini göğe diken kör mü olur?

- Bu hadisi açıklar mısınız?
- Enes b. Malik'ten (ra): Hz. Peygamber (s.a.v) şöyle dedi:
 "Bazı kişilere ne oluyor da namazlarında gözlerini (göğe) dikiyorlar."
- Bu konuda Peygamberimiz ağır konuştu ve sonra şöyle dedi:
 "Ya bundan vaz geçerler ya da gözlerinin feri (gücü) alınır."

Değerli kardeşimiz,

İlgili hadis rivayetleri için bk. Buhari, Ezan 92; Müslim, Salat 117; Ebu Davud, Salat 163; Nesai, Sehv 9; İbni Mace, İkame 67; Ahmed İbn Hanbel, no: 22516.

Buhari’nin konu ile ilgili başlık olarak kullandığı “Namazda Gözleri Göğe Kaldırmak / Dikmek Bölümü” ifadesi konunun bir özeti gibidir. 

Buhari şarihlerinden İbn Battal’ın bildirdiğine göre, bu davranışın mekruh olduğunda âlimlerin ittifakı vardır. (İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 2/233).

Namazın haricinde -örneğin dua ederken- gözü semaya dikmenin de mekruh olduğunu söyleyen marjinal bir grup varsa da âlimlerin büyük çoğunluğuna göre mekruh değildir. Zira, namazın kıblesi Kâbe olduğu gibi, duanın kıblesi de semadır / yukarıdır. (bk. Nevevi, Şerhu Müslim,4/152; İbn Hacer,  a.g.y; Ayni, Umdetu’l-Kari, 5/308)

Kadı İyaz’a göre, namazda gözleri göğe dikmenin mekruh olması, namazın adabına aykırı ve kıbleden yüz çevirme türünden olduğu içindir.

Bazı rivayetlere göre, bir kısım insanlar namazda gözlerini semaya dikerlerdi. Bunun üzerine “Müminler kurtuldu. Onlar iki namazlarında huşu içindedir.” (Müminun, 23/1-2) mealindeki ayetler nazil olunca onlar da bu davranışlarından vaz geçtiler. (bk. Nevevi, İbn Hacer, Ayni, a.g.y.)

Buradan da Kadı İyazın tespitinin doğru olduğu anlaşılıyor.

Şöyle bir ihtimal de olabilir ki; namazda gözlerini yukarıya / göğe kaldıranlar, içlerinden Allah’a yöneldiklerini düşünüyorlardı. Bu düşüncede Allah’a mekan tayini söz konusu olduğu için bundan şiddetle men edilmişlerdir.

Peygamber (asm) Efendimiz, bir kimsenin veya birtakım insanların uygun olmayan davranışlarını gördüğünde, herhangi bir şahsın adını anmaksızın burada olduğu gibi dolaylı ifadeler kullanır; o hareketin doğru olmadığını ashaba ve ümmete açıklardı. Hatalı davranışlarda bulunan kimseleri toplum içinde ifşa etmeyi doğru bulmazlardı.

Efendimizin (asm) bu tutumu ve usulü vaiz ve hatipler için önemli bir örnek ve düstur olmalıdır.

Gözlerin ferinin gitmesi öncelikle tehdit içindir, namazdayken göğe bakmaktan sakındırmak ve bunun namaz adabına uymadığını ifade etmek içindir. Ayrıca bu durumun maddi anlamda gözlere zarar verecek şualara ve akımlara neden olabileceği gibi, manevi açıdan basiretin ve kalp gözünün zarar görmesi şeklinde de anlaşılabilir.

Özetle, namazdayken göğe bakmak namazı bozmasa da mekruhtur; maddi-manevi birtakım zararların olması mümkündür denilebilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet