Komşu komşuya mirasçı olur mu?

- Şu manada bir hadis var mı; nasıl anlamalıyız?
"Cebrâil bana komşuya iyilik etmeyi tavsiye edip durdu. Neredeyse komşuyu komşuya mirasçı kılacak sandım."

Değerli kardeşimiz,

Evet, böyle bir hadis-i şerif vardır.

İbni Ömer ve Âişe (r.anhüma)’dan rivayet edildiğine göre Resûlullah (asm) şöyle buyurdu:

« مَا زَالَ جِبْرِيلُ يُوصِينِي بِالجارِ حتَّى ظَنَنتُ أَنَّهُ سيُوَرِّثُهُ »

“Cebrâil bana komşuya iyilik etmeyi tavsiye edip durdu. Neredeyse komşuyu komşuya mirasçı kılacak sandım.” (Buhârî, Edeb 28; Müslim, Birr 140-141).

Hadis-i şerifteki “Neredeyse komşuyu komşuya mirasçı kılacak sandım.” ifadesinin anlamı, "Cebrâil (as) bu konuda Allah Teâlâ’dan bir emir getirecek ve miras taksiminde -tıpkı akraba gibi- komşuya da hak tanıyacak sandım." demektir.

Komşularımız, ev halkımızdan sonra yüzlerini en çok gördüğümüz kimselerdir. Bu sebeple onların dindar ve iyi ahlaklı kimseler olması arzu edilir. Fakat kendilerini seçmek elimizde olmadığı için komşularımızın gayri müslim ve kötü ahlaklı olmaları da mümkündür.

- Kimler komşu sayılır?

Bu konuda Hz. Ali (ra)’den gelen rivayete göre, birbirlerinin sesini duyacak kadar yakın olan kimseler komşu sayılır.

Hz. Âişe (r.anha) meseleye daha geniş bakmış ve evin her cephesinden kırkar hanenin komşuluk hakkı bulunduğunu söylemiştir. Konumuzun başındaki ayet-i kerimede zaten komşular “yakın komşu ve uzak komşu” diye iki grupta ele alınmıştır. Üzerimizde en fazla hakkı olan komşu, bu ayet-i kerimede sayılan özelliklerden en fazlasına sahip olan komşudur.

- Komşuluk hakkı nedir?

Komşular bazen bir akraba gibi birbiriyle içli dışlı oldukları için güzel geçinmeleri, birbiri hakkında iyi şeyler düşünüp mutlu olmalarını istemeleri, mallarının ve canlarının zarar görmemesi için gayret etmeleri, komşusu hatalı bir iş yapmaya kalktığında veya bir konuda komşusunun görüşünü almak istediğinde ona doğru yolu göstermeleri başlıca komşuluk haklarıdır. Buna ilave olarak zaman zaman birbirlerine hediye göndermeleri, karşılaştıkları zaman birbirinin yüzüne gülüp selamlaşmaları, yardıma çağırdıkları zaman hemen gitmeleri gibi iyi komşuluk esaslarını saymak mümkündür.

Komşunun gayri müslim olması, bir Müslümana, ona karşı komşuluk hakkını gözetmeme yetkisini vermez. Komşunun Yahudi, Hristiyan veya hiçbir dine inanmayan bir müşrik olması bu prensibi değiştirmez. Taberânî’nin rivayet ettiği bir hadise göre Peygamber Efendimiz (asm), üzerimizdeki haklarına göre komşuları üçe ayırmıştır:

Bir hakkı olan komşular: Müşrikler gibi ki, bunların sadece komşuluk hakkı vardır.

İki hakkı olan komşular: Müslümanlar gibi ki, bunların hem komşuluk hem de din kardeşliği hakkı vardır.

Üç hakkı olan komşular: Akraba olan Müslümanlar gibi ki, bunların hem komşuluk hem din kardeşliği hem de akrabalık hakkı vardır (İbni Hacer, Fethü’l-bârî, X, 456).

Abdullah İbni Amr İbni Âs bir koyun kestirmişti. Hizmetçisine: “Yahudi komşumuza verdin mi? Yahudi komşumuza verdin mi?” diye telaşla sorduktan sonra, konu başlığımız olan hadis-i şerifi okuyarak bunu Hz. Peygamber (asm)’den bizzat duyduğunu söylemişti (Buhârî, el-Edebü’l-müfred, s. 52, bâb 57).

Komşuluk hakkını gözetmeyenlerin mükemmel bir imana sahip olmadıkları konusunda birçok hadis rivayetleri vardır. Peygamber Efendimiz (asm)’in “Allah’a ve âhiret gününe inanan bir kimse komşusuna eziyet etmesin, iyilik etsin.” buyruğu da iyi müminin iyi komşuluk yapan kimse olduğunu göstermektedir.

Özetle; 

- Komşuluk hakkı, saygı duyularak gözetilmesi gereken önemli bir görevdir.

- Cebrâil (as)’ın gelip gittikçe bu konu üzerinde ısrarla durması ve Peygamber Efendimiz (asm)’in komşunun komşuya mirasçı kılınacağını zannetmesi konunun önemi bakımından çok anlamlıdır.

- Komşularla iyi geçinmeli, onlara zarar vermemeli, sevinç ve kederlerine ortak olmalıdır. (bk. Riyazü’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Erkam Yay., Hadis No: 305

İlave bilgi için tıklayınız:

- İslam'da çevre ve komşuluk konusunda bilgi verir misiniz?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet