IV. Murat fenersiz dışarıya çıkanları öldürmüş mü?

- Bu dinen ne kadar caizdir?
- IV. Murat’ın dışarıya gece vakti fenersiz çıkan insanları öldürdüğü iddiası doğru mu?
- Doğruysa bu dinen ne kadar caizdir?

Değerli kardeşimiz,

Konuya farklı açılardan kısaca şöyle cevap verilebilir:

    - IV.  Murat; 1043/1633’de İstanbul’da çıkan ve şehrin beşte birini yakan büyük yangından sonra, şiddetli bir tütün, kahve, enfiye yasağı başlattı. İçkiyi şiddetle yasakladı. Kahvehaneleri yıktırdı. Yatsı namazından sonra elde fener olmadan sokağa çıkmayı yasakladı.

    - Bu gibi yasaklar; öncelikle bir hilafet devleti olan Osmanlı’da yeniden İslamî devletin otoritesini kurmak ve toplumu İslam’ın haram kıldıklarından ve bu haramların işlenmesi ile ortaya çıkan kötülüklerden kurtarmak içindi.

     - IV. Murat bu tür yasaklarla da görevli bir halife olarak; gece karanlığında sokaklarda İslam’ın yasakladığı bazı günahların işlenmesine, karanlıkta bir araya gelip asayişi bozma ve isyan kararlarının alınmasına, terör çıkarma ve asayişi bozma, zulme sebep olan hareketlerin önüne geçilmesine, karanlık ve izbe yerlerde; içki, uyuşturucu ve tütün kullanımına set çekmek ve bu tür insanların yangınlar, huzursuzluklar çıkarmasını önlemek için; şiddetli bir içki, tütün ve kahve yasağını yürürlüğe koydu.

    - Bazen tebdil-i kıyafetle yasakların uygulanmasını teftiş ediyordu. Naima Tarihi’nde yer aldığına göre; böyle bir teftiş esnasında bir imamın yeni yetişme oğlunun, yatsı namazından sonra fenersiz sokağa çıktığı ve şerî devletin yasağına uymadığı için ölümle cezalandırdı.

    - Peki, İslam devletinin koyduğu bu tür yasaklara uymayanların devlet başkanı tarafından farklı cezalarla cezalandırılması caiz mi?

    Bu sorunun cevabı İslam hukukunun “tazir cezası” konusuyla ilgilidir. İslam devlet başkanı; gerekince, lüzum gördüğü takdirde bu nevi yasaklar koyabilir.

    Tazir konusu iyice araştırılırsa, İslam devletinin koyduğu bu türden yasaklara uymayanların, devletçe takdir edilen şekillerde ve “tazir cezası sınırları içinde” cezalandırılabileceği görülür. Hatta tazir kapsamında suçluya en ağır ceza olan ölüm cezası da verilebilir.

    - Diğer yandan İslam halifesi ve devlet başkanı olan IV. Murad’ın yasaklarına uymayanları cezalandırması konusunda, aşırılıklara girdiği de söylenir.

    - IV. Murad; söz konusu yasaklarla yangınlara karşı tedbir alırken, aynı zamanda yangın sonrası, yangını bahane ederek çıkarılabilecek ayaklanmaları, itaatsizlikleri de önlemek istiyordu.

    - IV. Murat bu yasakları koyarken tütün içenlerin öldürülmesine dair Şeyhülislam Ahizade Hüseyin Efendi’den tütün ekmeyi ve içmeyi yasaklayan bir fetva da almıştı. Çünkü İslam hukukçularından bir kısmı tütünün haramlığına hükmediyorlardı. Şeyhülislam bu haramlığı onayladı. Tütüne mekruh değil, haram demiş oldu. Padişah-ı İslam da bu fetva üzerine yasağı başlattı. Zaten herkes içkinin haramlığını biliyordu. Halife IV.  Murad, tütün yasağına karşı çıkan ordu mensuplarını farklı cezalarla şiddetle cezalandırdı.

    - Kahvehaneler ve meyhanelerde; tütün yanında uyuşturucu kullanıldığı gibi, buralar yeniçerilerin ve isyancıların toplantı mekânlarına dönüşmüştü. Padişah koyduğu yasaklarla farklı açılardan İslam devletinin otoritesini sağlamaya çalışıyordu. İslam devletinin otoritesini sağlamak; İslam’ın hakimiyetini, otoritesini sağlamak demekti.

Kaynaklar:

Naima, Naima Tarihi, Bahar Matbaası, İstanbul1968, III, 1221.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 1983, III, 192.
Yurdaydın, H. Gazi,  İslam Tarihi Dersleri, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 1982, s. 119- 120, 125-126; (tütün yasağı).
Akgündüz, Ahmet- Öztürk, Said,  Bilinmeyen Osmanlı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1999, s. 186- 191 (Dördüncü Murad ve içki konusu).
Başoğlu, Tuncay, “Ta‘zir”, DİA, XL, İstanbul 2001, s. 198- 202.
https:tr.wikipedia.Org IV. Murad Vikipedi ; (07.06. 2024).

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet