''İslamın güncellenmesi'' ifadesi nasıl anlaşılmalıdır?

Değerli kardeşimiz,

لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجاً  “Sizden her biriniz için bir şeriat ve bir yol kıldık.” (Maide, 5/48)

Mevsimlere göre kılık kıyafetin değişmesi misali, zamanlara ve toplumlara göre ilahi hükümlerin ayrıntılarında bazı değişiklikler olabilir. Dinin değişebilen bu kısmına “füruat” denilir.

Osmanlıların son zamanlarında yapılan ve İslam Hukukunun sistemleşmiş şekli olan Mecelle, bütün zamanlara çözüm üretebilecek küllî kaidelerle ve esaslarla doludur. Mesela, bunlardan biri olan 39. madde şöyledir: "Ezmanın tegayyürüyle ahkâmın tegayyürü inkâr olunamaz." Yani, zamanın değişmesiyle bazı hükümler değişebilir.

Hakkında ayet ve hadis olmayan meseleler, içtihat yoluyla halledilir. Böyle içtihadî meselelerde -yeme ve içmemizde, kılık ve kıyafetimizde olduğu gibi- zaman çok önemli bir etkendir. Mesela, kışın soğuğunda palto giyeriz, ama aynı paltoyu yazın sıcağında çıkarırız. Benzeri bir durum, İslam Dininin zamanlara göre değişebilen içtihadî görüşleri için söz konusudur.

Şu kadar var ki, böyle içtihatlar yapabilmek adam ister, ciddi bir gayret gerektirir. Kur'ana ve Kur'anın birinci dereceden tefsiri hükmünde olan hadislere vakıf olan âlimler, ciddi bir çalışma ve gayretin sonunda içtihadda bulunup meseleyi hallederler.

Mesela, Osmanlı toplumunda “Erkeğin başının açık olması fasıklık alametidir, böyle birinin şahitliğine itibar edilmez.” denilmekteydi. Bu telakki ve uygulama o zaman yerinde bir hüküm olmakla beraber, bunu aynıyla günümüze taşıyamayız. Çünkü:

- Her şeyden evvel bu hüküm örfidir, doğrudan bir ayet veya bir hadise dayanmaz.

- Sarıklı bir toplum olan Osmanlıda bu hükmün uygulanması gayet yerindedir ve isabetlidir. O eski zamanın şartlarında başından sarığı çıkaran biri, dine karşı bir tavır sergileyerek bunu yapmaktadır, dolayısıyla bu hareketi onun fıskına bir delildir.

- Ama günümüz şartlarında aynı hükmü vermek son derece yanlıştır. Çünkü erkeklerin başının açık olması, artık en dindar olanda bile yadırganan bir durum değildir. 

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet