İlim yalnızca fıkıh mıdır?

​- İslam’da ilimden kasıt yalnızca fıkıh mıdır?
- “Fıkıh tüm ilimlerin babasıdır.” sözü hadis midir?
- İlimlerin babasının imani konular olması gerekmiyor mu?
- İmanı olmayan fıkıh ilmini ne yapsın?

Değerli kardeşimiz,

“Fıkıh tüm ilimlerin babası” olduğuna dair bir hadis rivayetine rastlayamadık.

İlk asırlarda “fıkıh” kavramı, başta iman esasları olmak üzere, İslam dininin hem imanî hem ameli söz ve fiiller için kullanılmıştır.

Prensip olarak; itikat / inanç, adab / ahlak, ibadetler, muamelat gibi hususların hepsine “fıkh-ı ekber” denir. (bk. V. Zuhayli, el-Fıkhu’l-İslami, 1/29; 1/231)

İmam-ı Azamın fıkıh tarifi şöyledir: “Fıkıh, nefsin / kişinin kendi lehine ve aleyhine olan hususları bilmesidir.” (el-Fıkhu’l-İslami, 1/29)

Bu tarif, geniş kapsamıyla -yukarıda arzedilen- bütün konuları içine alır ve buna “fıkh-ı ekber” yani en büyük fıkıh denir. (el-Fıkhu’l-İslami, a.y.)

Demek ki, fıkıh genel olarak ifade edilince, bir kimsenin inanması ve bilmesi gereken bütün ilimleri için alır. Ve ilk zamanlarda bu anlamda kullanılmıştır.

Ancak daha sonra "fıkıh" kelimesi genellikle amelî hayata ait bilgileri ve hükümleri ihtiva eden ilim dalının adının adı olmuştur. İlmihal, hukuk ve hukuk metodolojisi, ekonomi, siyaset, idare bilimleri ve bu bilimlerle ilgili kurumlar İslami ilimler sayımında fıkıh dalı içinde görülmüş ve incelenmiştir.

Bu anlamdaki fıkıh ilminin diğer ilimlerden üstünlüğünü savunan alimler de insafla meseleye bakmış ve “Fıkıh ilmi, -Kelam, Tefsir, Hadis, Fıkıh usulü- dışındaki ilimlerden daha faziletli / daha üstündür. Fıkhın insanın zahiri hallerini ıslah etmede, itikat ve tasavvufun insanın batınî hallerini ıslah etmesi gibidir.” demişler. (Reddü’l-Muhtar, 1/36)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet