Hz. Ömer, Recep ayında oruç tutmayı yasaklamış mıdır?

Haraşe b. el-Hurr anlatıyor:

Ömer b. el-Hattab'ın Recep orucu tutan adamların ellerine vurup onları yemeğe zorladığını görüp bunun yanında onlara şöyle dediğini işittim:

''Recep mi, o da neymiş? Recep, Cahiliye insanlarının kıymet verdikleri bir aydan başka bir şey değildir. İslam geldikten sonra bu âdet terk edildi.'' (bk. Heysemî, Mecmau'z-Zevâid, 5/420, no:5152; Heysemi şöyle dedi: Hadisi Taberâni, el-Mucemul Evsat'ta rivayet etmiştir. İsnadında yer alan Hasan b.Cebele hakkında bir bilgiye ulaşamadım. Bunun dışındaki kişiler güvenilirlerdir.)

İbn Abbas (ra) der ki; "Efendimiz (sav), Recep ayında o kadar çok oruç tutardı ki hiç iftar etmeyecek sanırdık. Bazen de Recep ayında oruca o kadar ara verirdi ki hiç tutmayacak sanırdık." (Buharî; Müslim)

- Bu rivayetlerde zahiren bir terslik mevzu bahistir. Bunları açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz,

Soruda ifade edilen bilgiler doğrudur. (bk. Taberani, el-Evsat, 7/327/h. no. 7636; Mecmau’z-Zevaid, -bizdeki nüsha-: 3/191, h.no: 5252)

Hz. Ömer’in gerekçesi şudur: Recep ayına Cahiliye döneminde çok fazla değer verilirdi, ancak İslam geldikten sonra onu terk etti. Bu ifadeden anlaşılıyor ki, İslam konusunda çok hassas olan Hz. Ömer, orucun farz kılındığı ilk zamanlarında bunu söylemiştir. İslam’da Ramazan orucu geldiğine göre ve Ramazan ayına değer verildiğine göre, Cahiliye âdetlerinden olan Recep'te oruç tutmayı ve bu Cahiliye döneminde olduğu gibi bu aya da fazla değer vermeyi uygun görmemiştir.

Ancak “Ömer b. el-Hattab'ın Recep orucu tutan adamların ellerine vurup onları yemeğe zorladığı...” ifadesinden anlaşılıyor ki, bu olay -şayet doğru ise- bir yeme esnasında yemekten çekinen ve oruçlu olduğunu söyleyen bazı kimselere yönelik olup bir defa vuku bulmuştur. Böyle bir defaya mahsus bir hadisenin genel bir hüküm ifade etmeyeceği açıktır.

Taberani, Beyhaki, Hatıb-i Bağdadi’nin yaptıkları bazı rivayetlerde “Recep ayında oruç tutmayı tavsiye eden” bazı hadisler söz konusudur. (Şevkanî, Neylu’l-Evtar, 3-4/554)

es-Semani’ye göre, Recep ayında oruç tutmak müstehap olduğunu bildiren rivayetlerin hiçbiri sahih değildir. (Neylu’l-Evtar, 3-4/554-555)

Soruda yer alan "Efendimiz (sav), Recep ayında o kadar çok oruç tutardı ki, hiç iftar etmeyecek sanırdık. Bazen de Recep ayında oruca o kadar ara verirdi ki hiç tutmayacak sanırdık." şeklindeki bilgiler için bk. Müslim, Sıyam, 34, h. no: 179.

Ancak bu hadisin böyle anlaşılması sorunlu görünmektedir: Çünkü hadisin metninde Recep ayı yoktur. Rivayetin tamamı şöyledir: Osman b. Hakim el-Ensari diyor ki,

“Ben Said b. Cübeyr’den Recep ayındaki oruç hakkında sordum. -Biz o gün Recep ayının içinde idik- O dedi ki:

“Peygamber Efendimiz (sav) (Recep ayında ifadesi yok), o kadar çok oruç tutardı ki hiç iftar etmeyecek sanırdık. Bazen de oruca o kadar ara verirdi ki hiç tutmayacak sanırdık.”

Görüldüğü üzere, burada Peygamberimizin Recep ayının orucunu nasıl tuttuğuna dair bir ifade yoktur. Recep içinde oruçtan sormak mutlaka Recep ayı ile ilgili bir cevabı gerekmez. Bununla beraber, “Biz o gün Recep ayının içinde idik” şeklinde ara cümlesinin konulması böyle bir ihtimali de akla getirebilir.

İmam Nevevi, bu hadisin açıklarken: “Said b. Cübeyr’in (İbn Abbas’ın rivayetiyle) cevap vermesi, Recep ayında oruç tutmak ne yasaklanmış, ne de müstehap kılınmış olduğunu gösterir.” diye yorumlamıştır. Nevevi’ye göre, sahih hadis kaynaklarında Recep ayında oruç tutmak ne yasaklanmış, ne de mendup kılınmıştır. Onun durumu diğer ayların durumu gibidir. Şu var ki, asıl olan her ayda oruç tutmanın mendup olduğudur. Nitekim, Ebu Davud’ın Süneninde “Haram aylarında orucun mendup olduğuna dair bir rivayete yer verilmiştir ki, Recep ayı da bu haram aylardan biridir. (bk. Nevevi, ilgili hadisin şerhi)

Bu konuda yalnız Recep ayı için değil, genel olarak bir yılda yer alan bütün aylarla ilgili Resulullah’ın orucundan söz edilmiştir.

İlgili bir hadis rivayeti şöyledir:

- “Hz. Enes dedi ki, ‘Peygamber Efendimiz (sav), bazen (herhangi bir) ayda o kadar çok oruç tutardı ki hiç iftar etmeyecek sanırdık. Bazen de oruca o kadar ara verirdi ki hiç tutmayacak sanırdık. Onu gece namazında görmek istediğin zaman onu namaz kılarken görürdü, uykuda görmek istediğin zaman da onu uyurken bulurdun." (Buharî, Sıyam, 53)

- Benzer bir hadis rivayeti de Hz. Aişe’den nakledilmiştir. Hz. Aişe demiştir ki:

“Resulullah (Ramazan haricinde) o kadar oruç tutardı ki, her halde iftar etmez (hiç oruçsuz bir gün geçirmez) sanırdık. (Bazen de) oruca o kadar ara verirdi ki hiçbir zaman oruç tutmaz sanırdık. Ramazan ayının dışında herhangi bir ayı tamamen oruçla geçirdiğini hiç görmedim. Ramazanın dışında en fazla oruç tuttuğu ay Şaban ayı idi.” (Buhari, Sıyam, 53; Müslim, Sıyam, 34, h.no: 175)

- İbn Abbas’tan gelen bir rivayet ise şöyledir:

“Allah’ın Resulü Ramazan dışında hiçbir ayı tam olarak oruçla geçirmedi. (Başka aylarda ise), bazen o kadar sık oruç tutardı ki, insan: 'Vallahi o asla oruca ara vermez.' derdi. Bazen de o kadar ara verirdi ki, insan 'Vallhi o hiç oruç tutmaz.' derdi." (Buhari, a.y; Müslim, Sıyam, 34, h.no: 178)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet