Huşu kavramı ilk olarak ne zaman ortaya çıktı?

- Huşu kavramı ilk olarak ne zaman ortaya çıktı; Kuran'dan önce var mıydı?

Değerli kardeşimiz,

Huşu, kelimesinin ilk olarak ne zaman ortaya çıktığı konusunda bir bilgimiz yok. Ancak huşu kelimesi cahiliye şiirinde de kullanılmıştır. Fakat daha çok dinî ve kutsal alan dışındaki korku ve endişeleri ifade etmek için kullanılmıştır.

Kur'an’da türevleriyle birlikte 17 yerde geçen “huşu” kelimesi, Arap dilinde, "bakışın yere dikilmesi, gözleri kapamak, sesi alçaltmak, kederli tavır takınmak, boyun bükmek ve tevazu" gibi anlamlar taşımaktadır. (İbn Manzur, Lisânu’l-Arab, VIII, 71, 72)

Araplar, toprak kuruduğu ve yağmur yağmadığı zaman, "Ardun haşiatun" duvar yıkılıp yere serildiği zaman "Cidârun haşiun" derler. (bk. a.e., VIII, 72)

Bilindiği gibi toprak kuruduğu ve susuz kaldığı zaman, sanki boynunu bükerek üzüntülü bir tavır takınır ve mütevazi bir hal alır. Duvarın yıkılışı da kederli bir hali ifade eder ve âdeta acınacak bir durum sergiler.

Bu kelime cahiliye döneminde kullanılmıştır.

Nitekim o dönem şairlerinden Nâbiğatu'z-Zubyânî "huşu" kelimesini lügat anlamına uygun olarak şöyle zikreder:

"Sen onu açıklığa çıkardığın zaman, onu göze sürülen bir sürme ve havuzun dibinde kırılmış olarak sakin bir halde görürsün." (en-Nâbiğâ, Nâbiğatu'z-Zubyânî , s. 43)

Bu kavram, Kur'an'da lügat manasını ifade eden birkaç ayette geçmektedir.

Mesela; "susmak" anlamıyla, "o gün... çok esirgeyici (Allah'ın) heybetinden, sesler kısılmıştır." (Taha, 20/108)

Kederli tavır takınmak anlamında; "Yüzler o gün zelildir." (Ğaşiye, 88/2)

"Yıkılmak, yere yıkılmak" manasında; "Eğer biz Kur'an'ı dağ başına indirseydik, muhakkak ki Onu Allah korkusundan baş eğmiş, parça parça olmuş görürdün." (Haşr, 59/21)

Lügat manalarının yanında, Kur'an'daki "huşu" tam bir boyun eğiş ve bu boyun eğişin gerektirdiği eylemleri sergilemek demektir. Diğer bir ifade ile kalpler Allah korkusuyla dolu, uzuvlar sakin ve mutmain olarak namaza durmak, bütün himmetini bir merkezde toplayarak, Allah'tan başkasından yüz çevirmek, gözünü namaz kıldığı yerden ayırmamak anlamlarını içermektedir. (el-Âlûsî, Rûhu’l-Me'ânî, Beyrut, tsz., XVIII, 3)

Ve Kur'an, "Namazlarında huşu içerisinde olanların felaha erdiklerini" bildirir. (Enbiya, 21/1, 2)

İşte bu anlamın cahiliye döneminde bilinmediğini söyleyebiliriz. (Detay için bk. Zeki Halis, “Kur’ân’da Haşyet Kelimesinin Semantik Analizi ve Haşyet Duygusunun Kullanım Yerleri”, Türkoloji Araştırmaları, 2016, cilt: 11, sayı: 5, s. 314-350)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Namazda huşu ne demektir? Huşu ile namaz kılmak ve gafletten ...
- Huşu nedir, namazın şartlarından mıdır?
- İhlas, İhsan ve huşu nedir?
- Namazı huşu içinde kılmak için ne yapmalıyız?
- İnsanlardan ilk kaldırılacak şey, huşu mudur?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet