Devletin malı, varislerine hediye edilebilir mi?

- Babanın tamamı gulûl (ganimetten Müslümanların hakkını vermediği) malından, kendi evladına ev hediye etmesi durumunda; o ev evlada caiz olur mu?
- Evladın zengin veya fakir olması durumu değiştirir mi?

Değerli kardeşimiz,

Hayır, caiz olmaz, devlete iade etmesi gerekir.

Gulûl, ganimet malına hıyanet etmek anlamında bir fıkıh terimidir.

Sözlükte “gizlemek, bir şeyi gizlice almak, hırsızlık yapmak; hıyanet etmek” mânalarına gelen "gulûl" kelimesi, örfte umumiyetle “ganimet malına hıyanet etmek” anlamında kullanılır.

Gulûl İslâm hukukunda da bu çerçevede terim anlamı kazanmış ve “devlet malına hıyanet etmek, özellikle de taksim edilmeden önce savaş ganimetinden bir şey çalmak” şeklinde tanımlanmıştır.

Gulûl masdarından türemiş bazı kelimelerin Kur'an-ı Kerîm’de ve hadislerde kullanıldığı görülmektedir.

Meselâ Kur’an’daki, “Bir peygambere -ganimete, devlet malına- hıyanet etmesi yakışmaz. Kim hıyanet ederse kıyamet günü hainlik ettiği şeyle birlikte -günahı boynuna asılı olduğu halde- gelir. Sonra herkese kazandığı tastamam verilir.” (Âl-i İmrân, 3/161) mealindeki ayet, nüzul sebebiyle ilgili rivayetler göz önünde bulundurulduğunda, gulûl kelimesinin hem sözlük hem de terim anlamı için en uygun örneklerden birini teşkil eder.

Gulûl Hz. Peygamber (asm)’in, “Hıyanet de (iğlâl) yok hırsızlık da (islâl).” hadisinde (Müsned, IV, 325; Dârimî, Siyer, 50; Ebû Dâvûd, Cihâd, 156) ve diğer bazı hadislerde, sadece ganimet malına ihanetle sınırlı olmayıp daha geniş bir kapsama sahiptir.

Meselâ, Ebû Humeyd es-Sâidî’den rivayet edilen bir hadise göre, Resûlullah Ezd kabilesinden İbnü’l-Lütbiyye’yi zekât toplamakla görevlendirmiş, bu zatın daha sonra bazı mallarla gelip Hz. Peygamber (asm)’e, “Şunlar size ait, bunlar da bana hediye olarak verildi.” demesi üzerine Resul-i Ekrem minbere çıkarak,

“Benim -zekât toplamak için- gönderdiğim bir memura ne oluyor ki, 'Şunlar sizin, şunlar da bana hediye edildi.' diyebiliyor? Dikkat edin, bu kişi evinde otursaydı kendisine hediye verilir miydi? Muhammed’i kudret elinde tutan Allah’a yemin ederim ki sizden biriniz ondan bir şey alırsa kıyamet gününde sırtında böğüren bir deve, bağıran bir sığır, meleyen bir koyunla gelecektir.” demiştir (Müsned, V, 423; Buhârî, Hibe, 17, Ahkâm, 24, 41, Hiyel, 15; Müslim, İmâre, 26-29)

İslâmiyet’in ilk dönemlerinden itibaren hukukî ve beşerî ilişkiler dinî ve ahlâkî yönleriyle birlikte bir bütün halinde işlenmiş, bu sebeple de paylaşılmadan önce ganimetlerden bir şey çalan kişinin dünyevî hükümlerin yanı sıra ahiret hayatında göreceği ceza da özel olarak vurgulanmıştır.

Ahiret hayatındaki bu sorumluluğu en ince ayrıntılarına kadar tasvir eden pek çok hadis bulunmaktadır. (Meselâ bk. Buhârî, Cihâd, 188; Müslim, İmâre, 24; Tirmizî, Siyer, 21)

İslâm âlimleri, bu hadislerden hareketle gulûlün büyük günahlardan (kebâir) olduğunu belirtmişlerdir.

Ganimet malına ihanet etmenin dünyevî hükmüne gelince,

“Ganimetten alınan ipliği, iğneyi, bundan daha değerli veya düşük olanı geri veriniz.” (Müsned, II, 184; İbn Mâce, Cihâd, 34)

mealindeki hadis, taksim edilmeden önce ganimet malından en küçük bir şeyi dahi almanın câiz olmadığını göstermektedir.

Özetle, devlete ait bir mal, kimseye miras kalmaz ve varislerine hibe edemez. Eğer hibe edilmişse, devlete iade edilmesi gerekir. (bk. TDV İslam Ansiklopedisi, Gulul, Lukata md.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet