Cehennemin sonsuz olmadığını söyleyenler var mıdır?

- Selef-i Salihin ve Tâbiîn alimlerinden cehennemin sonsuz olmadığını cennetin sonsuz olduğunu söyleyenler var mıdır?
1) Keza “ebeden” ahkâb ile takdir olunamaz. İbn-i Mesud bu ayette, (Cehennem üzerine öyle bir zaman gelir ki orada kimse kalmaz. Bu, onlar orada devirlerce ( ahkâb) kaldıktan sonradır) demiş. (Süyûtî, ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîri’l-Me’sûr)
2) Ebu Hüreyre de , (Cehenneme bir gün gelip de orada kimse kalmayacağını söylemeyenlerden değilim.) dedikten sonra Hûd sûresinin 106-107. âyetlerini okumuştur. (Hâdî, s. 495.)
3) Nehaî de ateş halkı için: "Gökler ve yer durdukça orada sürekli kalacaklardır; meğer Rabbin, çıkmalarını dilemiş olsun" âyetinden daha ümit verici bir âyet yoktur," demiştir. Allah şaki olanları cehennemden çıkarıp cennete koymak isterse, yapar. (Hâdî, s. 497. Bk. Suyûtî, age, a.y)
4) Şa‘bî ise “Kuruluşu ve yıkılışı bakımından en hızlı olan diyar, cehennemdir.” (Hâdî, s. 496)
5) Abdurrahman bin Zeyd bin Esâm “Cenab-ı Hak “‘atâen ğayrameczûz” kavl-i şerifi ile ehl-i cennet hakkında dilediğini beyân ettiği halde ehl-i nâr hakkında dilediğini bize haber vermiyor” diyor. (Hâdî, s. 496. İbn Cerir, İbn Zeyd’den tahriç etmiştir. Bk. Süyûtî, a.y.)
6) Ebû Ýa‘lâ el-Mavsılî’nin tahriç ettiği من وعده الله على عمل ثوابا فھو منجزه ومن أوعده على عمل عقابا فھو فيه بالخيار. Allah bir kimseye yaptığı iş dolayısıyla sevap vereceğini vadederse, onu gerçekleştirir. Kime yaptığı işten dolayı ceza vereceğini söylerse, yerine getirip getirmemek Onun elindedir.

Değerli kardeşimiz,

1) İlgili kaynakta Abdullah b. Mesud’a ait öyle bir bilgiye rastlayamadık.

Aksine İbn Mesud’un Ahkab ayetiyle (Nebe, 78/23) ilgili olarak bir “hukub”un 80 yıl olduğunu söylediğine dair rivayetlerin olduğuna yer verilmiştir. (bk. Suyuti, ed-dürrü’l-mensur, ilgili ayetin tefsiri)

- Keza, aynı yerde Katade ve Hasan-ı Basri’den aktarılan “Ahkab / hukubların sonu yoktur. Her bir hukub bitince başka bir hukuba (dair bir sürece) girilecek ve bu sonsuza dek devam edecek.” bilgisine yer verilmiştir. (a.g.y; ayrıca bk. Razi, ilgili ayetin tefsiri)

- Hakim de İbn Mesud’un  bir “hukub”un 80 yıl olduğunu söylediğine dair rivayete yer vermiş ve bunun sahih olduğunu bildirmiştir. Zehebi de onu tasdik etmiştir. (bk. Hakim, 2/556)

- Sorudaki bilgi Hadi’l-Ervah’da senedi verilemeden İbn Musud’a dayandırılmıştır. (bk. İbnu’l-kayyım, Hadi’l-Ervah, 1/358)

- Aynı yerde, Ebu Hureyre, İbn Mesud ve Abdullah b. Ömer’in Ahkab ayeti hakkında, “bunun ehl-i iman hakkında olduğu, bir gün gelir ki imanı olan herkesin cehennemden çıkacaklarını” söylediklerine yer verilmiştir (bk. Hadi’l-Ervah, a.g.y).

2) Bu bilgi de “hadi’l-Ervah” kitabında (a.g.y) geçmektedir.

Hz. Ebu Hureyre’den aktarılan bu bilgi, onunla ilgili olarak yukarıda  “bunun ehl-i iman hakkında olduğu...” şeklinde verilen bilgiyle çelişmektedir.

3) İbrahim en-Nehaî’nin bu sözleri için bk. Suyuti,ed-dürrü’l-mensur, 4/478. Suyuti’de “Allah, şaki olanları cehennemden çıkarıp cennete koymak isterse, yapar” ifadesi yoktur.

4) Şa‘bî’nin  “Kuruluşu ve yıkılışı bakımından en hızlı olan diyar, cehennemdir” şeklindeki sözleri için bk. Hadi’l-Ervah, 1/359.

- Bu hadisi Taberi senediyle rivayet etmiştir. (bk. Taberi, Nebe, 78/23. ayeti,n tefsiri)

- Bununla beraber, Taberi’ye göre, bu konuda yapılan en sağlam rivayet, Katade ve Rabi b. Enes’ten aktarılan ve özetle: “Ahkab’tan maksat ebedilik ve sonsuzluktur.” şeklinde yapılan rivayettir. (bk. Taberi, ilgili ayetin tefsiri)

- Önemli bir not:

Bu konuda yapılan rivayetlerin önemli bir kısmı senetsiz, mesnetsizdir. Bir iki zayıf rivayet dışında, hiçbiri Hz. Peygamber (asm)'e dayandırılmamıştır.

Bu gaybi konuda kesin bir bilgi, ancak vahiyle tespit edileceğine göre, bu yorumların hepsi, -sahih olsalar bile- yorum sahiplerinin -kendilerine göre bir emareye dayanan- tahminlerinden ibarettir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Cennet ve cehennem ebedi midir; delilleri delerdir?
- Ahiret hayatının, cennet ve cehennemin ebedi (sonsuz) oluşunu ...
- Cennet ve cehennem sonsuz mu?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet