Efendisinden eksik yemek alan köle, azat olur mu?

- Bir köle, efendisinden eksik yemek alırsa, efendisi onu alıp eve getirmezse, ona giyecek vermezse köle azat olur mu?

Değerli kardeşimiz,

Hür kim­seye kıyasla, hukuken farklı bir statüde bulunmasına rağmen, netice itibariyle kö­le de bir insandır. Çeşitli âyet ve hadislerde kölelere insanca muamele edilmesi ıs­rarla tavsiye edilmiştir. Kur'ân-ı Kerîm'de insanların iyilik yapmaları gereken kim­seler sayılırken anne baba ve yakın akra­ba ile birlikte köleler de zikredilmiştir. Hadis mecmualarında da bu konuda birçok emir ve tavsiye yer almak­tadır:

"Onlara 'kölem' demeyiniz; 'oğlum', 'kızım' diye hitap ediniz";

"Âdem'in nesli olarak köleler de sizin kardeşlerinizdir. Onların sizin hizmetinizde bulunmuş ol­masını mümkün kılan Allah'tır. Unutma­yınız ki Allah sizi onların hizmetine tâbi kılmış olabilirdi; o halde onlara iyi davra­nın. Şunu da düşünün ki Allah'ın sizin üze­rinizde sahip olduğu hak ve kudret, sizin köleler üzerinde sahip olduğunuzdan da­ha fazladır."

İslâm toplumunda kölelerin hak ve gö­revleri bu genel anlayış çerçevesi içinde tesbit edilmiştir. Kölenin nafakası efen­disine aittir. Hadisler, bu konuda efendi­nin kölesini ailenin diğer fertlerinden ayır­mamasını öğütlemektedir. Efendinin üzerine düşeni yapmaması ve alınan ted­birlerin de yetersiz kalması halinde köle­nin ondan alınarak başkasına satılabilece­ği hukukçuların önemli bir kısmı tarafın­dan kabul edilmiştir. Buna karşılık efen­di de kölesini uygun işlerde çalıştırabilir. Ayrıca efendinin köle üzerinde mâkul bir terbiye yetkisi de vardır. Ancak Hz. Peygamber'in (asm), kölelerin -işleyeceği kusurların günde yetmiş defa da olsa- affedilmesini tavsiye eden hadisine rağmen onları ce­zalandırmak gerekiyorsa aşırılığa gidilme­sine izin verilmez. İslâm devletinde muhtesibin görevlerinden biri de kölelere ya­pılan muameleyi, sahip oldukları nafaka vb. hakların verilip verilmediğini kontrol etmektir. Mâliki hukukçuları bu konuda daha da ileri giderek kölesine karşı onu sakatlayacak veya bedenine zarar verecek ölçüde kötü muamelede bulunan efendi­ye, ceza olarak kölenin azat edilmesi esa­sını getirmektedir. Köle başkalarının hak­sız fiil ve tecavüzlerine karşı da korun­muştur. Köleye karşı yapılan haksız fiil ve tecavüzler mutlaka cezalandırılır. Hür kimseye göre farklı cezalar verildiği du­rumlarda bile, bu cezalar tecavüzü önle­yecek sertlikte ve ağırlıktadır.(bk. Diyanet İslam Ansiklopedisi, Kölelik Md.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet