Beydavi tefsiri Yunus suresi 99. ayette neden zorlama şeklinde anlaşılmamalı deniliyor?

​“Eğer Rabbin dileseydi, yeryüzünde olanların hepsi iman ederdi.”
- Şayet Rabbin dilese kimse hariç kalmayacak şekilde arzda olanların hepsi iman üzere bir araya gelir, kimse o meselede ihtilaf etmezdi. Ayet, Allahın bütün insanların imanını dilemediğini ifade etmesiyle Mu’tezile aleyhinde bir delildir. Allahın iman etmesini diledikleri ise, şüphesiz iman edecekleridir. Ayetteki dilemeyi “herkesi imana zorlayacak şekilde dilemedi” tarzında değerlendirmek, ayetin zahirine aykırıdır.

Değerli kardeşimiz,

Kadı Beydavi tefsirinin Arapçasında “zorlama şeklinde anlaşılmamalı” anlamında bir ifadeye rastlayamadık.

İlgili yerde, “istifham-ı inkâri” şeklinde ifade edilen husus ve arkasından gelen ifadelerin özeti şudur:

“Allah dilemediği halde insanları sen mi imana getireceksin?”, “Allah’ın dilemesine aykırı bir işi gerçekleştirmek imkansızdır.” Hz. Peygamberin (asm) böyle bir zorlamaya teşebbüs ettiği anlaşılmamalıdır. Bu husus, Hz. Peygamber (asm) içinden insanların imana gelmeleri hususunda çok hırslı idi. Başka bir ayette ifade edildiği gibi, “Onlar iman etmezler diye neredeyse kendini helak edeceksin.” (bk. Kehf, 18/6) uyarısına muhatap olan Hz. Peygambere (asm) bu ayette de benzer bir ifadeyle uyarı yapılmıştır. 

Soruda geçen “Ayetteki dilemeyi 'herkesi imana zorlayacak şekilde dilemedi' tarzında değerlendirmek, ayetin zahirine aykırıdır.” şeklindeki değerlendirme, meramını aşan bir ifadedir. Çünkü “bütün insanlar” vurgusu, Allah’ın dilemesine bağlı olarak kullanılmıştır. Yani eğer Allah dileseydi, bütün insanlar iman edecekti. Hz. Peygambere (asm) hitap eden cümlede “bütün insanlar” ifadesi değil, yalnız “Nas=insanlar” ifadesi vardır. Hz. Peygamber (asm) -Allah dilemediği sürece- bütün insanları değil, bir tek insanı bile zorlayamaz. İnsan olarak başka insanları herkes zorlayabilir, fakat Allah dilemediği sürece bu zorlamadan bir netice alamaz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet