Beş şey oruçluya iftar ettirir hadisi uydurma mı?

Şu beş şey oruçluya iftar ettirir: Yalan, gıybet, laf taşımak, yalan yemin etmek, şehvetle bakmak. Bu rivayet uydurma mı? Sahih veya zayıf ise nasıl anlaşılabilir? (Gazali, 1/234)
روى جابر عن أنس عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أنه قال
  خمس يفطرن الصائم الكذب والغيبة والنميمة واليمين الكاذبة والنظر بشهوة

Değerli kardeşimiz,

Bu hadis rivayet zayıftır. el-Ezdi,”ed-Duafa” adlı kitabında bu rivayetin ravisi “Cabir” değil, “Caban” adlı kimsedir ve bu adam ise Ebu Hatim’in bildirdiğine göre yalancının tekidir. (bk. Zeynu’l-Iraki, el-Muğni an hamli’l-Esfar/Tahricu ahadisi’l-İhya, 1/277)

Demek ki, bu rivayet hadis usulü açısından sahih değildir. Hatta birçok muhaddise göre çok zayıf, bazılarına göre uydurmaya yakındır.

Fıkhî hüküm olarak orucu bozan şeyler bellidir: Yeme–içme, cinsel ilişki, bilerek kusma vb. Yalan, gıybet, şehevi bakış vs. orucu fıkhen bozmaz. Yani kaza gerekmez.

Ancak ahlaki–manevî boyut açısından her günahın orucun ruhuna verdiği bir zarar vardır.

Nitekim sahih bir hadis-i şerifte şöyle buyurulmuştur:

“Kim yalan söylemeyi ve yalanla amel etmeyi terk etmezse, Allah’ın onun yemesini içmesini terk etmesine ihtiyacı yoktur.” (Buhârî, Savm 8)

Demek ki, bahsedilen beş şeyin orucu bozma anlamında değil, orucun sevabını azaltma anlamında değerlendirilmesi gerekir. Yani, bu fiillerin işlenmesi oruçlu kişinin sevabını etkileyebilir, ancak orucu tamamen iptal etmez. Oruç sadece mideyi aç bırakmak değil, aynı zamanda dil, göz ve kulak gibi diğer organları da günahlardan korumak amacı taşır. Bu nedenle, oruç ibadetinin ruhunu yaşamak için bu tür davranışlardan kaçınılması önemlidir.

Şu halde “Bu beş şey orucu bozar ve kazası gerekir anlamında yorumlamak doğru olmaz. Ama “Bu beş şey orucun ruhuna zarar verir sevabını azaltır.” anlamında doğrudur. 

İmam Gazâlî’nin bu rivayeti kullanması da hadis sahihliği için değil, zayıf da olsa ahlaki ikaz amacıyladır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet