Allah’ın Kuran'da sürekli "hayır" demesinin sebebi nedir?

Meal olmasından kaynaklı olarak tam anlayamamış olabilirim. Bazen bir önceki ayetin aksi söyleneceği için geçiyor ama bazen de sürekli tekrarlanıyor, acaba meal olmasından kaynaklı olarak oradaki bazı söz sanatları ya da kapalı anlamlar mı anlaşılmıyor? Şimdiden teşekkür ederim.

Değerli kardeşimiz,

Kuran’da kellâ, ayete göre farklı nüanslara sahiptir.

Yanlış düşünceyi reddetmek: Asla! Öyle değil!
Azarlama / uyarı: Dikkat edin! Kendinize gelin!
Tehdit: Yakında anlayacaksınız!
Dikkat toplama: Bilin ki… Gerçek şu ki…
Yanlış güveni yıkma: Asla düşündüğün gibi değil!

Demek ki, ayetlerde geçen kellâ ifadesi tek bir kelimeye indirgenemez. Bu yüzden Türkçede sadece “hayır” olarak verildiğinde anlamın gücü kaybolabilir.

Şimdi “كَلّا (kellâ)” geçen ayetlerden seçilmiş örneklerle, her birinde bu edatın ne anlama geldiğini bağlam içinde açıklayamaya çalışalım. Böylece meallerdeki “hayır” kelimesinin ötesinde gerçek işlevini tam olarak görelim.

Ayetlerin asıl kısmını çok kısa alıp ardından anlamını ve neden “kellâ” kullanıldığını açıklayalım:

1) Alak Sûresi 6–7

كَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَيَطْغَىٰ  أَن رَّآهُ اسْتَغْنَىٰ

Bağlam: İnsan mal ve güç sahibi olduğunda haddi aşar.

Kellâ’nın anlamı: Buradaki kellâ, reddiye, azarlama ve dikkat çekme edatıdır.

“Asla öyle değil! Dikkat edin! İnsan kendini yeterli gördüğünde mutlaka azgınlaşır.”

Burada bir soruya cevap yoktur; “kellâ” yanlış bir tavrın üstünü çizen sert bir uyarıdır.

2) Tekâsür Sûresi 3–4

كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ • ثُمَّ كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ

Bağlam: Dünyalık yarışına dalan insanların kendilerine gelmesi.

Kellâ’nın anlamı: Bu en güçlü örneklerden biridir. Tehdit ve uyarı doğrudan hissedilir.

“Hiç de öyle değil! Yakında (gerçeği) anlayacaksınız! Evet, hiç şüphe yok ki yakında çok iyi anlayacaksınız!”

İkinci “kellâ”, tehdidin şiddetini artırır. Türkçe meallerde peş peşe “hayır” görünce tuhaf gelir; ama Arapça’da bu sert ve çok etkili bir retorik oluşturur.

3) Humazah Sûresi 4–5:

كَلَّا لَيُنبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ

Bağlam: Malıyla övünen, başkalarını küçümseyen kimse.

Kellâ’nın anlamı: Burada kullanılan “kellâ” kişinin kendince güvende olma hissini tamamen reddeder.

“Asla düşündüğü gibi olmayacak! O mutlaka Hutame’ye atılacaktır.”

Burada “kellâ” yanlış güvenin kırılmasıdır.

4) İnfitar Sûresi 9

كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ

Bağlam: İnsanın kendisini başıboş sanması.

Kellâ’nın anlamı: Burada açıkça hata düzeltme + gerçeğe çekme vardır.

“Asla öyle değil! Siz (hesap gününü) yalanlıyorsunuz.”

Kellâ, cümlenin tonunu bir anda sertleştirir ve okuyucunun zihnini sarsar.

5) Abese Sûresi 11

كَلَّا إِنَّهَا تَذْكِرَةٌ

Bağlam: Peygamberimize (asm) gelen uyarı (âmâ sahâbî olayı sonrası).

Kellâ’nın anlamı: Burada “kellâ” dikkati toplama işlevindedir.

“Dikkat edin! Bu (Kur’an) gerçekten bir öğüttür.”

Bu örnekte azarlama değil, önem vurgusu vardır.

6) Mutaffifîn Sûresi 14–15

كَلَّا بَلْ رَانَ عَلَىٰ قُلُوبِهِم...

Bağlam: İnkârcıların kalplerinin kararması.

Kellâ’nın anlamı: Burada “kellâ” bir düşünceyi reddeder ve “asıl gerçeği” açıklar.

“Hayır! (Öyle sandıkları gibi değil.) Asıl olan, yaptıkları günahların kalplerini kaplamasıdır.”

Bu bağlamda “kellâ” yanlış düşünceyi çürütmedir.

7) Alak Sûresi 19

كَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ

Bağlam: Resul aleyhisselatü vesselama engel olmaya çalışan kâfir tehdidi.

Kellâ’nın anlamı: Burada “kellâ”, kesin emir ve yasak tonunda gelir.

“Sakın! Ona boyun eğme! Secde et ve Rabbin’e yaklaş!”

Bu anlamda “durdurucu bir komut” gibi çalışır.

Özetle:

“Kellâ” meallerde genellikle “hayır” diye çevrilse de aslında Türkçede tam karşılığı olmayan güçlü bir uyarı, reddiye ve dikkat çekme edatıdır.

Kellâ, bir soruya cevap anlamı taşımaz; bağlama göre “Asla öyle değil!”, “Dikkat edin!”, “Kesinlikle hayır!”, “Gerçek şu ki…” gibi nüanslar ifade eder.

Türkçe meallerde tek kelimeyle karşılanamadığı için “hayır” diye çevrilmesi çoğu zaman Kuran’ın vurgu ve belagat etkisini tam yansıtmayabilir. Bu nedenle kısa da olsa bir tefsir ile okumak daha uygun olur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet