Allah’ın hakkı mı öncedir, kulun hakkı mı?

- Allah'ın kulları üzerindeki ve kulların da Allah Teala üzerindeki haklarından bahseden bir hadis var. Buna göre, Allah’ın kulları üzerindeki hakkı mı önce gelir, yoksa, kulların Allah üzerindeki hakkı mı önce gelir?
- Efendimiz Hz. Muhammed (asm) sahabeden Hz. Muaz bin Cebel'e ayrı ayrı Allah(c.c.)'ın kulları üzerindeki ve kulların Allah (c.c.) üzerindeki hakkı nedir, diye sormuş ve Hz. Muaz Allah ve Rasûlü daha iyi bilir, deyince Efendimiz:
- “Allah’ın, kulları üzerindeki hakkı, onların sadece Allah’a kulluk etmeleri ve hiçbir şeyi O’na ortak tutmamalarıdır. Kulların da Allah üzerindeki hakkı, kendisine hiçbir şeyi ortak tutmayan(lar)a azab etmemesidir” buyurmuş. (Buhârî, Cihâd 46; Müslim Îmân 48, 49. Ayrıca bk. Buhârî, Libâs 101, İsti’zân 30, Tevhîd 1; Tirmizî, Îmân 18; İbni Mâce, Zühd 35)
Sorum şu: Allah hakkı mı öncedir? Kul hakkı mı öncedir?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, kul hakkı, Allah hakkını da içine alır. Çünkü bir kula maddi veya manevi zarar veren kişi, aynı zamanda Allah’ın yasağını çiğnediği için Allah hakkını ihlal etmiş olur. Bu nedenle kul hakkına giren bir kişi hem onunla helalleşmeli hem de Allah’a tövbe-istiğfar etmelidir.

Bu kısa bilgiden sonra soruda geçen konuya gelince:

İman ve ibadet noktasında Allah’ın hakkı önce iken hukuk noktasında Allah’ın koyduğu bazı kuralları icra etmek için kul hakkı önce gelir.

Öncelikle zikretmiş olduğunuz hadisi bütünüyle vermek gerekirse;

Bir gün Efendimiz (asm), Muaz b. Cebel’e “Ey Muaz! Allah’ın kulları üzerindeki ve kulların Allah üzerindeki hakları nedir bilir misin?” diye sorunca Hz. Muaz “Allah ve Rasûlü en iyisini bilir.” der.

Hz. Peygamber (asm) de şöyle buyurur:

“Allah’ın kulları üzerindeki hakkı; ona ibadet etmeleri ve ortak koşmamalarıdır. Kulların, Allah üzerindeki hakları ise; kendisine ortak koşmayanı cehennem azabıyla cezalandırmamasıdır.”

Bu müjdeyi duyan Hz. Muaz “Ey Allah’ın elçisi! Bununla insanları müjdeliyeyim mi?” diye izin isteyince Hz. Peygamber “Hayır (şu an olmaz!) Onlar bu haberi alırlarsa; kulluk vazifesinde tembellik edebilirler.” der. (Buhari, Hadis No: 2856; Müslim, H. No: 30)

İslamî kaynaklarda insanların yerine getirmeleri noktasında yükümlü oldukları haklar iki sınıfta değerlendirilmektedir.

Birincisi: Allah’ın hakları, hukukullah.

Bunlar; Allah Teâlâ’nın emirlerine uymak, yasaklarından kaçınmak, kutsadıklarını tazim etmektir.

İkincisi: Kulların hakları, hukuk-ı ibad.

Bunlar; insanların mal varlıkları, canları, ırz ve namusları, manevî şahsiyetleri, makam ve mevkileri, inanç ve yaşayışları ile kişisel ya da aile fertlerine ilişkin haklarına saygı göstermektir.

Fıkıh usulünde bazı haklar vardır ki, Allah’ın hakkı kullar üzerinde ağır basar. Aynı şekilde bazı haklar vardır ki, kulların hakkı daha ağır basmaktadır.

Kulların haklarının ağır basmasından kasıt; Allah’ın kullarına verdiği haktır, değerdir ve şereftir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet