Allah dilediği için mi insanlar sapıtır?

- Enam 39 ayeti açıklar mısınız?
- Sizlerin dediği gibi insanların istemesiyle Allah onları saptırır veya ISLAMLA buluşturur gibi bir şey yazılmıyor. Allah kimi dilerse şaşırtır kimi de dilerse doğru yola iletir.
- Simdi bu dilemek insanın kendi iradesiyle dilemesi mi?
- Ve bunun sonucunda Allah’ın onları doğru yola iletmesi mi?
- Yoksa direkt Allah’ın dilemesi mi?
- Ve istediğini doğru yola veya yanlış yola iletmesi mi?

Değerli kardeşimiz,

İnsan sapıtmayı istediği için Allah yaratır, yoksa Allah istediği için insan sapıtmış değildir.

İlgili ayetin meali şöyledir:

“Ayetlerimizi yalanlayanlar, karanlıklar içinde kalmış sağırlar ve dilsizlerdir. Allah kimi dilerse onu şaşırtır; dilediği kimseyi de doğru yola iletir.” (Enam, 6/39)

Yüce Allah, insanlara muhtaç oldukları her bilgiyi, her uyarıyı bildirdiği halde, yine de inanmamakta direnenler hakkında şöyle buyuruyor:

"Ayetlerimizi yalanlayanlar, karanlıklar içinde kalmış sağırlar ve dilsizlerdir."

Tıpkı karanlıkta kalanın nereye gittiğinin farkında olmaması, bastığı yeri görememesi gibi bunlar da hak ite bâtılı ayıramaz, hayatın anlamının ve hakikatinin ne olduğundan haber­siz olarak yaşarlar; bundan dolayı ne hakka kulak verirler ne de hakkı konuşurlar.

Bu yüzden Allah onları dalalete düşürmüş yani dalaleti böyleleri için yaratmıştır. "Allah kimi dilerse onu şaşırtır."

Yunus suresinde şöyle buyurulur:

"Gerçek şu ki Allah insanlara zerrece kötülük etmez, fakat insanlar kendilerine kötülük ediyorlar.” (Yunus 10/44)

Böyle olunca Allah, yalnızca hakka karşı direnenlerin dalalete düşmesini ister. Bu, O'nun kötülüğü istemesinden değil, adaleti istemesinden ileri gelir.

Buna karşılık, "O, dilediği kimseyi de doğru yola iletir."; sırat-ı müstakim üzere yaşatır. Her kim inattan, peşin hükümlerden ve kötü niyetlerden arınmış olarak kulağını hakkı dinlemeye açık tutar, dilini hakkı söylemeye amade kılarsa yüce Allah böylelerinin de hidayette olmalarını ister ve onları doğru yolda yaşatır. Bu da Allah'ın adalet ve lütfunun bir sonucudur.

Bu ve benzeri ayetlerden anlaşılması gereken, Cebriyye, mensuplarının ileri sürdükleri gibi, Allah'ın -hâşâ- bir zalim ve gaddarın keyfi tutumuna benzer şekilde, adaletsiz, hikmetsiz ve nizamsız olarak insanları rastgele iyilik veya kötülük yapmaya mecbur ettiği değil; O'nun irade ve kudretinin hiçbir kayıt ve şartla sınırlanamayacağı, O'nun mutlak hükümran olduğudur.

Hükümranlık, ancak kötüler tarafından zalimce kullanılır.

Allah ise mutlak iyidir; zulüm ve haksızlık yapmaktan münezzehtir. Bu sebeple hükümranlığını kendi adaletiyle uyum halinde kullanır ve sonuçta, tamamen hür ve sınırsız olan iradesiyle kötüleri dalâlete, iyileri hidayete yöneltir.

Mutezile, Allah'ın bu şekilde adaletli iş yapmasını hikmet olarak adlandırmış ve hikmete uymayı Allah için -haşa- "gerekli" sanmıştır.

İmam Matüridî bu görüsü eleştirirken özetle şöyle der:

Allah'ın fiillerinin hikmete uygun olması O'nun için bir mecburiyet değildir. Nasıl ki tecrübî âlemde adalet ve hikmete uygun iş yapan insanlar bunun aksini yapmaya kadirseler, aynı şekilde Allah da hikmetin zıddına kadirdir. Ancak, insanların hikmetten sapmalarının sebepleri ya "ihtiyaç" veya "bilgisizlik"tir. Yüce Allah bu nevi kusurlardan münezzeh olduğu için, adalet ve hikmetin dışına çıkması düşünülemez; dolayısıyla hiçbir insanı, hak etmediği halde dalalete düşürmez. (bk. Kur'an Yolu, ilgili ayetin tefsiri)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Cüz'î iradenin istemesi ve Allah'ın yaratması ne demektir? İnsanın ...

- Bizim her şeyimiz Allah'ın elindeyse, Allah niye bize zulmetmesin ...

- Kur'an-ı Kerim'de Allah, hiçbir kuluna zulmetmeyeceğini yazmaktadır ...

- Hidayet nasip işi midir; iman etmek insanın elinde midir?

- Kur'an ayetlerinde geçen "Allah'ın dilediğini hidayete erdirmesi ...

- Hayır ve şerri Allah'ın yaratması ile şerleri nefisten bilmek konusunu ...

- "Hidayet Allah'tandır." sözü nasıl anlaşılmalıdır?

- "Allah şaşırtmasın" ifadesini kullanmak doğru mudur? Allah insanı ...

- "Allah, saptırdığı kimseyi doğru yola iletmez." (Nahl, 16/37) ayetine ...

- Hidayet Nedir? Kimler Hidayettedir? Hidayete kim ulaştırır? Şeytan ...

- Kur'an-ı Kerim'de; "Allah kime hidâyet verirse doğru yolda olan odur ...

- Cüzi iradenin etkisi nedir? ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet