Allah, cenneti doldurmak için yeni insanlar mı yaratacaktır?

- Allah azze ve celle Cenneti doldurmak için yeni insanlar mı yaratacaktır?
- Ebû Hureyre radıyallahu anh'dan: (Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu : "Cennetle cehennem tartıştılar. Cehennem: böbürlenen ve zorba kimselerle, cennet ise insanların güçsüzleri ve insanlar nazarında değersiz olan kimselerle doldurulduklarını ileri sürecekler. Bunun üzerine Allah cennete şöyle diyecek. "Sen benim rahmetimsin. Seninle ben kullarımdan dilediğime rahmetimi ulaştırırım." Cehenneme de: "Sen benim azabımsın. Seninle ben kullarımdan istediğime azap ederim. Her ikiniz de dolacaksınız." Cehennem dolmak ve doymak bilmedi. Nihayet Allah ayağını ona koydu ve cehennem de: "Artık hiç alacak yerim kalmadı, hiç alacak yerim kalmadı" dedi. (Çünkü Allah ayağım koyduğunda) Cehennemin ağzı birbirine kavuştu. Allah yarattıklarından hiç kimseye zulmetmez. Cennetten boş kalan yerler için ise Allah başka insanlar yaratacaktır." [Buhârî, Müslim ve Tirmizî]
- Hadis-i Şerifin manası şerhi nedir?

Değerli kardeşimiz,

İlgili rivayet, soruda da işaret edildiği gibi, Buhari, Müslim ve Tirmizi'de geçmektedir. (bk. Buhari, tefsiru sureti 50; Müslim, Cennet, 36; Tirmizi,Cennet, 22-daha kısa)

Bu hadiste yer alan “Allah’ın kademi” ifadesi, müteşabihtir, manası kapalıdır. Selef alimleri ve bazı Kelamcılara göre, bunun tevilini Allah’a havale etmek gerekir.

Kelamcıların büyük çoğunluğuna göre, bunun zahiri manası Allah hakkında muhaldir. Öyleyse Allah’ın şanına yakışır bir şekilde tevil etmek gerekir. Bunun tevili de farklı şekilde yapılmıştır:

a) Kadem kelimesi (ayak manasına geldiği gibi) Arapçada yaygın olarak

“Mutekaddim” yani önde olan manasına da gelir.

Buna göre, ilgili ifadenin manası: “Allah azaba en layık olanları da cehenneme takdim ettiği zaman... dolar.” şeklindedir.

b) Burada “kademehu”daki ‘hu’ zamiri Allah’a değil, bir malum mahluka aittir.

c) Burada yer alan “Kadem” kelimesi bizzat bazı yaratıkların ismi de olabilir.

d) Bir rivayette KADEM yerine RİCL kelimesi kullanılmıştır. Bu kelimenin de ayak anlamı yanında “insanlardan bir topluluk” manası da vardır.

Buna göre, ilgili cümlenin anlamı: “Allah bir grup insanı daha cehennem koydu ve o da doldu” şeklinde olur. (bk. Nevevi, Şerhu Müslim, 17/182-183)

e) Diğer bir yoruma göre, bu ifade mecazdır, izlal / zillete düşürmek, boyun eğdirmek anlamında kullanılır.

Mesela: “Ben filanca adamı ayağımın altına aldım.” ifadesi, gerçekten o kişiyi ayaklar altında ezmek değil, mecaz olarak ona haddini bildirmek, küçük düşürmek manasına gelir.

Burada da cehennem adeta bir şımarıklık içinde “Benim yerim çok geniştir; gelenlerin dışında daha çokları kabul edebilirim.” şeklinde bir tavır gösterince, Allah da “Onu ayağının altında ezdi.”,  yani onun geniş taraflarını daraltmak suretiyle ona haddini bildirdi.

f) Kadem kelimesi, bazen arkada, geride kalmayı da ifade eder. Ayaklar, bedenin sonlarında yer aldığı gibi, bir konuda geride kalanları da anlatır.  

Buna göre, ifadenin anlamı: “Allah en son geride kalan insanları da cehenneme koyunca dolmuş olur” şeklindedir. (krş. İbn Hacer, Fethu’l-Bari 8/596)

Cennet için yeni mahlukları inşa etmeye gelince;

- Bu konu aklın tespit edemeyeceği gaybi bir konudur. Sahih hadislerde yer aldığına göre, bu bilgiyi doğru kabul etmek durumundayız.

Allah herhangi bir ibadet yapmayan çocukları ve delileri cennete koyduğu gibi, orada da hiç ibadet etmeyen bazı mahlukları da yaratıp cennete koyabilir. (bk. Nevevi, a.y.)

- Bu hadiste dikkat çeken önemli bir nokta da şudur:

Cehennemin boşluğu, boyutu daraltılmak suretiyle ortadan kaldırılır. Çünkü hiç bir günahı olmayan yeni mahlukları yaratıp oraya koymak haksızlık olur. Hadiste yer alan: “Allah yarattıklarından hiç kimseye zulmetmez” manasındaki ifadesi, buna işarettir.

Cennet için yeni mahluklar yaratmakta adalete aykırı bir şey yoktur. Çünkü cennet Allah’ın rahmet yeridir. Hiç kimse kendi ameliyle cennete giremez. Bu sebeple çocuklar gibi hiç amel yapmayanların da cennete girmelerinde başkası için bir zarar yoktur. (krş. İbn Hacer, 8/597)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet