Yararlı işler yapmamızı emreden ayet var mı?

- Dünyadayken yararlı işler yapmamızı emreden bir ayet Kuran’da var mıdır?

Değerli kardeşimiz,

Bu konuda doğrudan veya dolaylı olarak emreden onlarca ayet vardır.

Mesela, defalarca geçen “Salih amel işleyenler” (Misal olarak bk. Bakara, 2/25, 82; Tin, 95/6; Asr, 103/3) ifadesi yararlı işlerin yapılmasına yönelik yapılan dolaylı bir emirdir.

“İyi işlerde ve takvada yardımlaşın.” (Maide, 5/2) mealindeki ayet ve benzerlerinde doğrudan iyiliğin yapılmasına emir vardır.

Ameller dediğimiz bütün işler, şeriat ilkeleriyle uyuşup uyuşmamak bakımından genellikle sevap, günah ve mübah yani serbest şeklinde üç kısma ayrılır.

Salih ameller dediğimiz yararlı işler ise, dinin yapılmasını emir veya tavsiye ettiği, iyi, doğru, faydalı ve sevap kazanmaya vesile olan işler; gayr-i salih ameller dediğimiz yararsız işler ise yapılması yasaklanan veya hoş karşılanmayan kötü, yanlış, zararlı ve günaha yol açan amellerdir. Fıkıh kitaplarında salih ameller genellikle farz, vacip, sünnet, müstehap veya mendup; gayr-i salih ameller de haram, mekruh ve müfsid şeklinde bölümlere ayrılır.

Mübahlar, aslında az önce saydığımız bu olumlu veya olumsuz değerlerden birini taşımayan ve dinin yapılması ya da terkedilmesi yönünde bir hüküm koymadığı amellerdir. Bununla birlikte mübahların işlenmesinde güdülen maksat ve niyet bu işleri salih veya gayr-i salih amel durumuna sokabilir.

Bu yüzden özellikle ahlakçılar,

“Faydasız işleri terk etmek kişinin Müslümanlığının güzelliğini gösterir.” (Tirmizî, Zühd, 11)

anlamındaki hadisi de dikkate alarak, mübahları dinin iyi ve doğru bulduğu gayelerle yapmanın önemi üzerinde durmuşlar, iyi niyetten yoksun olarak mübahlara dalmayı dinî ve ahlâkî hayat için tehlikeli görmüşlerdir.

Esasen Hz. Peygamber (asm) Efendimizin,

“Haram belli, helal de bellidir; bu ikisinin arasında ise insanların çoğunun bilmediği şüpheli durumlar vardır. Şüphelerden korunan kişi dinini ve şerefini korumuş olur.” (Buhârî, Îmân, 39)

mealindeki hadisinde de ifade edildiği gibi dindeki özel ve belirli hükümler yanında, hakkında özel hüküm bulunmayan birçok amelin bazı durumlarda mübah olamayacağı ihtimali üzerinde İslam bilginleri önemle durmuşlardır.

Kuran-ı Kerîm’in birçok ayetinde iman ve amel-i salih, bazı ayetlerinde bunlarla birlikte ahiret inancı yan yana zikredilerek amel-i salihin faydası ve gerekliliği, kötü amelin zararı ve yanlışlığı üzerinde ısrarla durulmuş, Müslümanlar her fırsatta iman ve amel-i salihe teşvik edilmiştir:

İman edip amel-i salih işleyenlere ne mutlu! Onların sonunda varacakları yer ne güzel! (Ra‘d 13/29)

Allah, peygamberini iman edip salih amel işleyenleri karanlıklardan aydınlığa çıkarmak için göndermiştir. (Talâk 65/11)

Allah insanları diledikleri şekilde amel etmekte serbest bırakmıştır (Fussilet 41/40)

Bununla birlikte kötü amel işleyenlerin Allah’tan kaçıp kurtulacaklarını sanmaları büyük bir yanılgıdır. (Ankebût 29/4)

Çünkü Allah’ın ilmi insanların yaptıklarını çepeçevre kuşatmıştır. (Âl-i İmrân 3/120)

Bu sebeple, “Kim salih bir amel işlerse kendi iyiliğine, kim de kötülük işlerse kendi aleyhine işlemiş olur” (Câsiye 45/15)

Ahirette herkes dünyada iken işlediği hayırlı ameli de kötü ameli de karşısında bulacak ve kötü amelleriyle yüz yüze gelenler bunların kendilerinden uzaklaşmasını boş yere arzulayacaklardır (Âl-i İmrân 3/30)

Yine günahkârlar Allah’ın huzurunda başlarını öne eğecek ve “Rabbimiz, gördük ve işittik! Şimdi bizi -dünyaya- geri gönder de sâlih ameller işleyelim, çünkü artık kesin olarak inandık.” (Secde 32/12) diye yakaracaklardır.

Salih amel işleyenlere salihler veya ehl-i salah denilir. Kuran-ı Kerîm’e göre;

“... Onlar yaratılmışların en iyileridirler... Allah onlardan, onlar da Allah’tan hoşnut olmuşlardır.” (Beyyine 98/7, 8)

“... Allah, yeryüzüne sâlih kullarım vâris ve hâkim olacaktır, diye hükmetmiştir.” (Enbiyâ 21/105)

Kuran-ı Kerîm’e göre peygamberler salih kişilerdir (bk. En‘âm 6/85; Enbiyâ 21/72)

Ayrıca insanlara öğretilen dualarda, “Beni salih kullarının arasına kat.” şeklinde ifadeler vardır. (bk. Şuarâ 26/83)

Amel-i salih nefis mücadelesiyle de içiçe olduğundan sabredip iyi davranışlarda bulunanlara mağfiret ve büyük ecir vaad edilmektedir (bk. Hûd 11/11)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet