Sempatik kelimesi Allah için kullanılabilir mi?

Değerli kardeşimiz,

Kelam ilminde "Allah Teala için naslarda yani ayet ve hadislerde geçmeyen isim ve sıfatlar verilebilir mi?” meselesi tartışılmıştır. Bu tartışmalarda Eşarler naslarda geçmeyen isim ve sıfatların verilemeyeceğini savunurlarken, Mutezile ise naslarda geçmese de “Allah’ın şanına uygun düşen” isim ve sıfatların verilebileceğini savunmuşlardır.

Genel durum bu olsa da sonraki Eşariler ve diğer Ehl-i sünnet uleması da bunu caiz görmüş ve kullanmışlardır.

Ancak hangi dilde olursa olsun “Allah” lafzının yerini hiçbirinin tutmayacağını, dolayısıyla Allah lafzı yerine hiçbir isim ve sıfatın kullanılamayacağını söylemişlerdir.

Bununla birlikte Kuran’da geçen “İlah, Mevla ve Rab” isimlerine kıyasla ve onların yerine diğer dillerde kullanılan Farsça'daki “Huda / Hadi, Yezdan”, Türkçe'deki “Tanrı ve Çalab”, Batı dillerindeki “God” kelimeleri gibi her dilde bunlara karşılık gelebilecek ve “Allah’ın şanına, yüceliğine ve azametine halel getirmeyecek” isim ve sıfatların verilebileceğine cevaz vermişlerdir.

Bu nedenle Ehl-i Sünnet kelamcıları, naslarda olmadığı halde İslam Filozoflarının kullandıkları “Vacib Teala, Vacibü’l-vücûd, Vücûd-u mutlak, Kadim Teala, Kadim lizatihi” gibi kavramları sıkça kullanmışlardır.(1)

Bediüzzaman Hazretleri de kelamcıların ve filozofların yukarıda geçen tabirlerini zaman zaman kullandığı gibi, bunlara ilaveten onların kullanmadığı “Şems-i ezeli, Şems-i sermedi, Ezel-Ebed Sultanı” vb. gibi kavramları da kullanmaktadır. Yine bunlara ilaveten Allah’ı vasfederken “tabiri caizse” ifadesini kullanarak “Lezzet-i mukaddese ve Ferah-ı münezzeh” gibi tabirleri de onun için kullandığını görmekteyiz.

Bütün bu yazılanların ışığında şöyle diyebiliriz:

Mümkün mertebe Allah Teala için naslarda geçen isim ve sıfatları kullanmayı tercih edelim. Bununla birlikte naslarda geçmeyen isim ve sıfatlarla onu vasfetmek istiyorsak şanına ve azametine uygun düşen ve buna halel getirmeyen ifadeleri kullanmak hususunda hassas davranmamız gerekir.

Bu durumda “tabiri caizse” ifadesini kullanarak Allah’ın zatına layık mukaddes ve münezzeh olarak “sempatik” kelimesini Allah hakkında kullanmanın bir mahzuru olmayacağını düşünüyoruz.

1) Saduddin b. Mesud et-Taftazânî, Şerhu’l-Akaid- Kelam İmi ve İslam Akaidi-, Hazırlayan: Süleyman Uludağ, s. 148-149.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet