Şefaat karşılığı alınan faiz ise, komisyon faturası kesmek haram mı?

- Şefaat mukabili alınan da ribadır: Yasak hediyelerden biri, biri lehinde şefaatçi olur, işinin olmasına yardımcı olursa, buna mukabil alınan ücret rüşvettir.
"Kim bir din kardeşine şefaatçi olur ve bu şefaatine karşı ücret alırsa, riba kapılarından büyük bir kapıya gelmiş olur."
- Buna göre, mesela bir firmaya başka bir firmada iş imkanı sağladıktan sonra o firmaya komisyon faturası kesmek ve tahsili faiz midir?
- Ya da haram mıdır?

Değerli kardeşimiz,

- Bu hadis metni için bk. Ebu Davud, h. no: 3541.

Hadiste yer alan şefaat; bir kimsenin meşru bir kazanç sağlaması veya bir zarardan kurtulması için, birilerinin yanında yapılan bir ara buluculuk anlamına gelir.

“Kim güzel bir şefaatte bulunursa, onun için bundan bir pay vardır.” (Nisa, 4/85)

mealindeki ayette bu meşru şefaatin durumuna işaret edilmiştir.

- Alimlerin bu hadisin yorumunda farklı görüşleri vardır.

a) Bazı alimlere göre, “Kim bir din kardeşine şefaatçi olur ve bu şefaatine karşı ücret alırsa, riba kapılarından büyük bir kapıya gelmiş olur.” manasındaki hadisin ifadesi gereğince, bir şefaat karşılığında alınan hediye bir nevi faiz gibidir. Çünkü, faiz bir emek karşılığı olmadan alınan bir ücret olduğu gibi, bir şefaat de ücreti hakeden bir emek değildir.

b) Diğer bazı alimlere göre şefaat, vacip ve mendup / müstehap olmak üzere iki çeşittir.

Vacip olan şefaatlerde hediye almak haramdır. Çünkü, kişinin üzerine vacip olan bir görev ücreti ahirette verilecek bir nevi ibadettir, karşılığında -hediye de olsa- dünyevi bir ücret almak ibadetin kutsallığını bozduğu için caiz değildir.

Buna mukabil, vacip olmayan şefaatten dolayı verilecek bir hediye haram değildir. Çünkü burada bir zorunlu görev yoktur.

Bu alimlere göre, hadisin -hediyeyi yasaklayan- ifadesi vacip olan şefaatle ilgilidir.

Bir mazlumu bir zalimin elinden kurtarmak için yetkili bir kimsenin nezdinde yapılan şefaat, vacip olan şefaat için bir örnektir. Böyle hayati bir zorunluluk arz etmeyen bir konuda şefaat etmek ise, vacip değil, menduptur. Kişinin üzerinde vacip olmayan bir iş konusunda yapılan bir şefaatle ilgili verilen bir hediye haram değildir. (Geniş bilgi için, bk. Sanani, Subülü’s-Selam, 2/6-58-59; Avnu’l-Mabud, 9/331; Umdetu’l-Kari, 12/106)

Buna göre, soruda yer aldığı gibi, mesela bir firma başka bir firmaya iş imkanı sağladıktan sonra o firmaya komisyon faturası kesmek, faiz değildir. Burada vacip olan bir şefaat söz konusu değildir.

Kaldı ki, bu tür hizmetler şefaat sayılmaz. Bunlar teamül olarak da karşılığı olan komisyon ücretleri olarak değerlendirilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet