Secde ayetlerinin belirlenmesi nasıl olmuştur? Peygamber Efendimiz (asm) bu ayetlerde secde etmiş midir?

Kur'an'da belirlenmiş on dört adet secde ayeti var. Ama nice başka ayetlerde de "secde" kelimesi geçiyor; neden bu ayetlerde secde etmiyoruz? On dört tane belirlenmiş bu secde ayetlerini kim neye göre belirlemiştir? Hz. Peygamber Efendimiz (asm) bu ayetlerde secde ettiği için mi, yoksa başka bir sebepten mi secde ediyoruz?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Secde ayetleri, Resulullah (asm)'ın kavli ve fiili sünnetleriyle sabit olmuştur. Secde ayetlerinde, secde etmeyi emreden ifade kullanılmıştır.

Fıkıh kitaplarında "tilavet secdesi", hadis kitaplarında "sücudu’l-Kur'an" başlığıyla incelenen tilavet secdesi, ilk defa Mekke'de yapılmaya başlanmıştır.

Tilavet secdesinin bizzat Hz. Peygamber (asm) ve ashabı tarafından yapıldığını sarahaten anlatan bir çok hadis vardır. Bunların içinde İbni Ömer'in rivayetini buraya alıyoruz:

İbni Ömer (ra) diyor ki:

"Resulullah (asm) Efendimiz Kur'an okur ve secde ayetine gelince onu da okur, sonra secde eder, biz de onunla birlikte secde ederdik. O kadar ki, bazen başımızı secde edecek yer bulamazdık."1

Secde ayetlerinden birinde,

"Onlara ne oluyor ki iman etmiyorlar. Kendilerine Kur'an okunduğunda secde etmiyorlar."2

buyrularak, Secde - îman ilişkisi Allah Teala tarafından tescil edilmiştir.

KUR'AN-I KERİM'DE TİLAVET SECDESİ YERLERİ

Elimizde kullanmakta olduğumuz Mushaflarda on dört yerde secdeye işaret edilmiştir.3 Tilavet secdesinin adedi hakkında bir takım ihtilaflar mevcuttur. Bu ihtilafları şöyle özetleyebiliriz:

1. On beş adettir, birincisi A'raf suresi, sonuncusu Alak süresidir.4

2. Hanefilere göre, on dört adettir. Hac 2.secdesi yoktur.

3. Şafiîlere göre on dört adettir. Hac 2. secdesi tespit edilmiş, ancak Sad secdesi düşürülmüştür.

4. Ebü Sevr'in mezhebine göre, on dört adettir. “ven-Necm” secdesi düşürülmüştür.

5. Ata-yı Horasan'a göre on üç adettir. Hacc'ın ikincisi ile, İnşikak'in secdesi düşürülmüştür.

6. Mesrük'a göre, on iki adettir. Hacc'ın ikinci secdesi ile Sad ve İnşikak secdeleri düşürülmüştür.

7. İbni Abbas ve îbn Ömer'den, Haseni Basrî, İbni Müseyyeb, îbn Cebîr, îkrime, Mücahid ve Maliki mezhebine göre, on bir adettir. Necm, İnşikak, Alak, Hac 2. secdesi düşürülmüştür.

Bu konudaki ihtilafın ana sebebi, hadis nakillerindeki ihtilaflara bağlı olarak "secde emrinden kasıt" tilavet secdesi mi yoksa namaz secdesi mi olmasıdır.5

Alak suresinin son kelimesi “Vekterib”dir. “Karube” kökünden emir olan bu kelime, "yaklaş" manasını taşımaktadır. Emir, bünyesinde, zorluk ve talebi barındıran “İfteale” fîilinden alınmıştır. Mana, "Allah 'a yaklaşmak için çalış" şeklindedir.6

Secde emrinin hemen arkasından "yaklaş" ifadesinin gelmesi gayet yerindedir. Kişi secde ettikçe, ibadet ettikçe Allah’ına yaklaşacaktır. Nitekim hadiste şöyle buyrulmuştur. Ebü Hüreyre’den rivayet olunduğuna göre,

"Kişinin Rabbine en yakın olduğu an secdedir. Bundan dolayı duayı çoğaltın."7

Bu ayetlerde konular, her ne kadar Resul ile Ebü Cehîl arasında geçiyorsa da surenin delalet ettiği mana umumidir. Zira kavga "Abd" ile "Tağî" arasında geçmektedir.

Abd: Allah'a çağıran, itaat ve ibadet eden bütün inanmışları içine alır.
Tağî: Namazdan alıkoyan, Allah'a ibadet eden bir kimseyi tehdit eden ve gücüne aldanan her azgın ve zalimi kapsamaktadır.

Surenin son ayetinde Ebü Cehîl'le ve onun yolunda gidenlerle alay edilmiştir. Bazı yorumculara göre mana; “Vescud”  Yani "Ey Muhammedi Sen secdeni yap. Varsın Ebü Cehîl'in öfkesi daha beter kabarsın." “Vakterib” Yani, "Ey Ebü Cehîl hadi ayağını Muhammed'in boynuna koy (da görelim) " şeklindedir. 8

Başka bir yorumda ise ayet, “Ey Muhammed, sen namaz kılarak secde et. Ey Ebü Cehil, sen de ateşe yaklaş” şeklinde tefsir edilmiştir.9

Dipnotlar:

1 (Buhari, Müslim)
2 İnşikak, 84/21.
3 Burada kastımız Türkiye’de okuduğumuz Mushaflardır. Zira Türkiye dışında (özellikle Arap ülkelerinde basılmakta olan Mushaflarda) Hac süresinin 2. secdesi (ayet 77) de gösterilmiş ve tatbik edilmiştir.
4 Bu on beş secde Medenilerin, İmam-ı Malik'e uyarak kullandıkları tercih edilen görüştür. Tecrid-i Sarih, III/352.
5 Tecrid-i Sarih, III/ 352, 353; Hüseyn Ehl Ye'îş, Ahkamu's-Sücüdi'l-Kur'an, s. 37, Kahire 1995, Mektebetu't -Turasu'l- İslamî.
6 İbni Aşur,XXX/453.
7 Ebü Abdirrahman Ahmed b. Şuaybb. Ali b. Sinan b. Bahri'1-Hurasanî, Süneni'n-Nesaî, e't-Tatbîk, Bab.78; EbüDavüd, e's-Salat, Hadis no:875.
8 Razî, XVI/ 26.
9 Kurtubî, XX/ 128.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet