Şafi mezhebine göre tilavet secdesi ile ilgili hükümler nelerdir?

İçindekiler

Kur'ân-ı Kerîm'deki secde âyetlerinden biri okunduğunda okuyan, dinleyen ve işitenlerin yaptıkları secdeye tilâvet secdesi denir. Bu secdenin yapılması sünnettir.

Hanefî mezhebine göre tilâvet secdesinin yapılması vaciptir.

Tilâvet secdesiyle ilgili olarak Kur'ân-ı Kerîm'de geçen bir âyette şöyle buyruImaktadır: "Onlara Kur'an okunduğu zaman secde etmiyorlar." (İnşikak 84/21)

Tilâvet secdesinin sünnet oluşuna delil olarak Abdullah b. Ömer (r.a) şöyle bir rivayette bulunmaktadır:

'Peygamber (s.a.v) Kur'an okurken içinde secde âyeti bulunan bir sûreye geldiğinde secde ederdi. Biz de kendisiyle birlikte secde ederdik. Öyle ki, bir kısmımız alnını koyacak yer bulamazdı. Resûlullah (s.a.v) buyurdular ki:

"Âdemoğlu secde âyetini okuduğunda secde ederse, şeytan ağlayarak oradan uzaklaşır ve şöyle der: Eyvah! Âdemoğlu secde etmekle emrolundu, secde etti; ona cennet var. Ben de secde etmekle emrolundum, ama isyan ettim; bana da ateş var." (Müslim, İmân, 133; ibn Mâce, İkame, 70)

Kur'ân-ı Kerîm'deki secde âyetlerinden birinin okunması halinde secde etmenin sünnetliği hususunda müslümanlar icmâ etmişlerdir.

Tilâvet secdesinin şartları

Tilâvet secdesiyle ilgili şartları şöyle sıralayabiliriz:

1. Kur'ân-ı Kerîm, meşru bir şekilde okunmuş olmalıdır. Cünüp kişinin okuması gibi haram veya namaz kılmakta olan kişinin rükû halinde okuması gibi mekruh bir okuyuş ise, ne okuyanın ne de dinleyenlerin secde etmeleri gerekir.

2. Secde âyeti, okuma kastıyla okunmuş olmalıdır. Secde âyetini unutarak okumaktan veya cd yahut kasette dinlemekten ötürü secde etmek gerekmez.

3. Secde âyetinin tamamı okunmuş olmalıdır. Bir kısmının okunmasından dolayı secde etmek gerekmez.

4. Secde âyeti, Fatiha sûresini okumaktan âciz biri tarafından Fatiha yerine okunmuş olmamalıdır.

5. Taharet, kıbleye yönelme gibi namaz için şart olan hususlar, tilâvet secdesi için de şarttır. Bu şartlar genelde hem namaz kılanda hem de diğerlerinde aranır. Ancak namaz kılan için iki şart daha gereklidir:

a) Secde âyetini, secde etmek kastıyla okumamalıdır. Bu maksatla okur da kasıtlı olarak ve aynı zamanda hükmünü bilerek secde ederse namazı bozulur. Yalnız cuma günü sabah namazında secde sûresini okumak bundan istisna edilmiş olup sünnettir. Dolayısıyla bu namazda secde etmek de sünnettir.

İmamın tilâvet secdesi meşru ise, kendisine uyarak namaz kılmakta olan kişinin de onunla birlikte secde etmesi vacip olur. Hükmünü bildiği halde kasıtlı olarak bu hususta imama uymayan kişinin namazı bozulur.

b) Namaz kılmakta olan kişi, secde âyetini bizzat kendisi okumuş olmalıdır. Secde âyetini başkası okuyup secde etse bile kendisi secde etmez. Hükmünü bildiği halde kasıtlı olarak secde ederse namazı bozulur.

Cenaze namazını kılmakta olan kişi, secde âyetini okusa bile secde etmez.

Hutbe okuyan kişi ise, secde âyetini okumakla secde eder. Dinleyiciler secde ederlerse, hutbeden kopup ayrılmış olurlar ki bu da onlar için haramdır.

6. Secde âyetinin okunmasıyla secde arasındaki fasıla uzun olmamalıdır. Âyetin okunmasından sonra araya uzun bir fasıla girerse, artık secde etmekgerekmez. Uzun fasıla, normal kılışla iki rek'at namaz kılacak kadar bir zamandır.

7. Secde âyetinin tamamını bir kişi okumuş olmalıdır. Meselâ âyetin bir kısmını bir kişi, diğer kısmını da başka bir kişi okursa secde etmek gerekmez.

Tilâvet secdesinin yapılışı

Tilâvet secdesini ifa edecek olan kişi namaz içinde veya namaz dışında olabilir. Namaz dışındaysa, tilâvet secdesi için kalbiyle niyet etmenin yanı sıra diliyle de niyet etmeli, sonra iftitah tekbirini alıp namaz secdesi gibi bir secde etmeli, sonra oturmalı, ardından da selâm vermelidir. Buna göre namaz dışındaki kimseler için tilâvet secdesinin rüknü beş tanedir:Namaz kılmakta olan bir kişi secde âyeti okursa, namazdayken secde eder; secdesi de iki şeyle gerçekleşir:

1. Niyet. Bu niyetin sadece kalp ile yapılması gerekir. Dil ile yapılması namazı bozar.

2. Namaz secdesi gibi bir secde edilmelidir. Namazdaki kişi, imama uyarak namaz kılmakta olan biriyse niyet etmesi gerekmez. İmamın niyet etmesi kendisi için de yeterli olur. Namazda olmayan bir kişinin, niyet ederken niyetini iftitah tekbirine bitiştirmesi şarttır. İftitah tekbirini alırken elleri kaldırmak sünnettir. Secdeye varırken ve secdeden kalkarken tekbir almak, secdede dua etmek, birinci selâmdan sonra ikinci selâmı vermek sünnettir. Secdedeyken üç defa "Sübhâne rabbiye'l-a'lâ" denilebileceği gibi şu duanın okunması da müstehaptır. (Şirbînî, Mugni'l-Muhtâc, 1/446.)

"Yüzüm, kendisini güç ve kudretiyle yaratan, şekillendiren, göz ve kulağın yerini yarıp (bu organları yerli yerince yerleştiren) Allah'a secde etti. Alla-hım! Bu secde sebebiyle bana kendi katında sevap yaz ve yine bu secde sebebiy'e günahlarımı sil. Bu secdeyi kendi katında benim için azık kıl. Bu secdeyi kulun Davud'dan (a.s) kabul buyurduğun gibi benden de kabul buyur."Şunu da belirtelim ki, tahiyyetü'l-mescid namazı yerine geçerli olan şeyler, tilâvet secdesi yerine de geçerli olurlar. Tilâvet secdesi yapmayan kişi, onun yerine şu duayı dört defa okumalıdır:

"Sübhânellahi velhümdü lillahi velâ ilahe illallahu vallahu ekber velâ havle velâ kuvvete illâ billahi'l-aliyyi'l-azîm."Kişi abdestli olsa bile secde etmeyip bu duayı dört defa okursa, bu onun için yeterli olur. (Zühaylî, ehFıkhül-İslâmî, 2/1136.)

Hanefî mezhebine göre tilâvet secdesi şöyle yapılır: Abdestli halde kıbleye yönelerek tilâvet secdesi niyetiyle eller kaldırılmaksızın "Allahüekber" diyerek secdeye varılır. Secdede üç defa "Sübhâne rabbiye'l-a'lâ"dedikten sonra "Allahüekber" diyerek kalkılır. Secdeden sonra selâm verilmez.