Riyazus salihin’de kaç tane mükerrer hadis vardır?

- İmam Nevev'nin Riyazus Salihin isimli eserinde toplam 1903 adet hadisin olduğunu biliyorum, hadisler ve konular ilerledikçe aynı hadis tekrar karşıma çıkıyor bu tekrar eden hadislerin sayısı tam olarak kaçtır?
- Riyazus Salihin hakkında bu tür istatistiki bilgileri verebilir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

Riyâżü’s-sâlihîn nedir?

Tam adı "Riyâżüs-sâlihîn min ḥadîs̱i seyyidi’l-mürselîn"dir. 14 Ramazan 670 (14 Nisan 1272) tarihinde tamamlanmış olup on sekiz bölüm, 400’e yakın bab ve 1900 civarında hadisten meydana gelmektedir.

Bazı bölüm ve babları onlarca hadisten, bazıları birkaç hadisten oluşan eserde konuların niteliği sebebiyle pek çok mükerrer hadis vardır.

Riyaz’daki mükerrer hadislerin sayısı, bir tespite göre 265’tir. Yani 265 hadis, birden fazla, bazıları birkaç defa olmak üzere tekrar edilmektedir. Çünkü bir hadiste birden çok konu olabiliyor, Bu da aynı hadisin ilgili konularda yeniden kaydedilmesini gerekli kılmaktadır.

Bölümlerin ve özellikle babların dikkat çekici yanı her birinin sıralanışındaki fikrî insicam ve mükemmel iç düzendir. Babların adlandırılmasındaki isabet müellifin hadis kitaplarında yer alan rivayetleri büyük bir vukufla değerlendirdiğini, Kur’an ve Sünnet’in muhtevasına vâkıf olduğunu göstermektedir.

Eser sadece bir hadis mecmuası değil, Nevevî’nin yaşadığı dönemde toplumun ve İslâm coğrafyasının meselelerini ortaya koyan bir belge, ferdin ve cemiyetin ihtiyaçlarına İslâm’ın iki ana kaynağı ışığında çözüm üretme yollarını anlatması açısından âlimler, yöneticiler ve halk için bir rehber niteliğindedir. Bir diğer özelliği de her konuyu ayet ve hadislerle ele almasıdır.

Riyâżüs-sâlihîn'deki hadisler nereden alınmış?

Nevevî, Riyâżüs-sâlihîn’e aldığı hadislerin çoğunu Kütüb-i Sitte’den seçmiş, bunların dışında kalan hadisleri İmam Mâlik’in el-Muvaṭṭaʾı, Ebû Bekir el-Humeydî’nin el-Cemʿ beyne’ṣ-Ṣaḥîḥayn’ı, Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i, Hâkim en-Nîsâbûrî’nin el-Müstedrek’i ve Dârimî ile Dârekutnî’nin es-Sünen’lerinden derlemiş, hadislerin sened zincirini çıkararak sahâbî râvinin adını vermekle yetinmiştir.

Kitapta hadis metinleri kaynaklarda geçtiği gibi nakledilmiş, her hadisin sonunda kaynağı belirtilmiş ve hadisle ilgili değerlendirmeler oradan aynen alınmış, bazı hadislerin ve ravilerin değerlendirilmesi Nevevî tarafından yapılmıştır.

Hadislerde geçen "garîb" kelime ve tabirlerin bir kısmı açıklanmış, fazla uzun hadisler bazen kısaltılmış, çok az sayıda hadis mana ile rivayet edilmiştir.

Riyâżüs-sâlihîn hadisleri güvenilir mi?

Nevevî, Riyâżü’ṣ-ṣâliḥîn’e aldığı hadislerin sahih olduğunu söylemekteyse de eserde az sayıda zayıf hadisin bulunduğu kaydedilmekte, bazıları bunların üç kadar, bazıları ise elli kadar olduğunu ileri sürmektedir. Ancak bunlar eserin değerini azaltmadığı gibi amellerin faziletleriyle ilgili olduğundan bir sakıncası da bulunmamaktadır.

İçindeki hadislerin büyük kısmı Buhârî ve Müslim’in el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’lerinden seçilen Riyâżü’ṣ-ṣâliḥîn, İslâm dünyasında Müslümanların el kitabı olma özelliğini korumuş, bu sebeple Kuran-ı Kerîm’den sonra en çok okunan kitap olduğu söylenmiştir.

Genel olarak, bir ahlak ve âdâb kitabı niteliği taşıyan Riyâzü’s-sâlihîn’in, bu kadar üstün vasıflı hadisleri bir araya getirmesi, ona benzeri eserler içinde ilk sıralarda bir yer kazandırmıştır.

Nevevi’nin Riyâzü’s-sâlihîn’i yazarken gözettiği prensipler nelerdir?

İmam Nevevî, kitabını yazarken bazı prensipler gözettiğini eserinin ön sözünde belirtir. Buna göre Riyâzü’s-sâlihîn’in başlıca özellikleri şunlardır:

* İnsanlara dünya ve ahiret saadetini kazanma yollarını gösterecek, zahirî ve batinî edepleri elde etmelerini sağlayacak, iyiyi ve güzeli teşvik, kötüden ve çirkinden uzaklaşmayı temin edecek sahih hadislerden oluşan muhtasar bir kitap olacaktır.

* Sahih hadis kaynakları olarak şöhret kazanmış kitaplardan seçilen, mana ve mahiyetleri açık, delaletleri kesin hadisleri ihtiva edecektir.

* Konuların baş tarafında ilgili ayetlere yer verilecektir.

* Açıklanmasına ihtiyaç duyulan bazı kelime ve terimler kısaca açıklanacaktır.

* Her hadisten sonra, o hadisin hangi kitaptan alındığı belirtilecektir.

* Hayır ve iyilikleri özendirici, kötülük ve çirkinlikleri engelleyici nitelikte hadisler olmasına özen gösterilecektir.

* Hadislerin senedinde sadece sahâbî ravinin adı verilecektir.

* Gerektiğinde bazı hadislerden sonra, o hadisin sıhhat açısından durumuna, bazen da ravilerinin haline işaret edilecektir.

* Muhtevanın dinî ve ictimaî nitelikte olmasına özen gösterilecektir.

İmam Nevevî, kitabının başından sonuna kadar bu prensiplere bağlı kalmaya itina gösterdi.

Tertibi nasıldır?

Riyâzü’s-sâlihîn, 18 temel bölüm ile bunların alt birimleri diyebileceğimiz 372 babtan meydana gelir. Bazı baskılarında kitap sayısı 20’ye çıkarılırken, bazılarında da kitap adına yer verilmez; sadece bab adları zikredilir.

Detaylı bilgi için bk. Riyazü's-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Erkam Yayınları, 1. cilt Giriş.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet