Ömer Hayyam ve eserlerinin mahiyeti hakkında kısaca bilgi verir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

Ömer Hayyam, 1044 yılında Horasan’da doğdu. Selçuklu hükümdarı Melikşah zamanında yaşadı. Daha çok şâirlik yönüyle tanınmasıyla beraber, aynı zamanda devrinin büyük bir filozofu, matematik ve astronomi bilginiydi. Binom Açılımını ilk kullanan bilim adamıdır.

Şiirlerini Farsça yazan Ömer Hayyâm, rübâîleriyle şöhret kazandı. Dört mısradan ibaret olan rübâîlerinde genellikle felsefî temaları işliyordu. Ömer Hayyâm, şiirlerinde insanın tabiat karşısındaki çaresizliğini, bir türlü çözemediği hayat muammasını ve ölüm karşısındaki durumunu, kötümser, muzdarip ve alaycı yöntemlerle tasvir ediyordu.

Said Nursi, Ömer Hayyam'ın eserleri hakkında şu tespitlerde bulunmaktadır:

"Üdeba-yı İslâmiyenin meşhurlarından, bedbinlikle maruf Ebu'l-Alâ-i Maarrî ve yetimâne ağlayışıyla mevsuf Ömer Hayyam gibilerin, o mesleğin nefs-i emmâreyi okşayan zevkiyle zevklenmesi sebebiyle, ehl-i hakikat ve kemalden bir sille-i tahkir ve tekfir yiyip 'Edepsizlik ediyorsunuz, zındıkaya giriyorsunuz, zındıkları yetiştiriyorsunuz.'(1) diye zecirkârâne tedip tokatlarını almışlar."(2)

Bir çok bilim adamınca Batıni, Mutezile anlayışlarına dâhil görülür. Evreni anlamak için, içinde yetiştiği İslam kültüründeki hakim anlayıştan ayrılmış, kendi içinde yaptığı akıl yürütmeleri eşine az rastlanır bir edebi başarı ile dörtlükler halinde dışa aktarmıştır.

Hayyam Rûbailerinde "abarttığı" şarap ve zevk düşkünlüğü, ayrıca İslama aykırı düşüncelerini yansıtması ile zamanında ve daha sonra rûbailerini okuyan geniş çevrelerce dışlanmıştır.

"Geçmiş-gelecek masal hep / Eğlenmene bak ömrünü berbat etme" diyen Ömer Hayyam, hayvânî hisleri tahrik eder, dünyayı bir çayır, bir mera gibi değerlendirir.

Dipnotlar:

1. bk. İbnü’l-Cevzî, Telbisü İblîs 134-136; Süleyman İbni Abdillah, Şerhu Kitabi’t-Tevhîd s. 616; İbni Teymiyye, Kütübü ve Resailü ve Fetâvâ İbni Teymiyye 7:571, 8:260.
2. Said Nursi, Sözler, Otuzuncu Söz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet