Düz durun, karışık durmayın... hadisini açıklar mısınız?

“(Namazda ) Düz durun, karışık durmayın. Sonra kapleriniz de karmakarışık olur. Namazda benim arkama yaşlı-başlı olanlar dursun. Onların arkasına kendilerinden sonra gelenler, daha sonra da onlardan sonra gelenler dursun.”  (Müslim, Salât 122)
- Namazda, saf düzeni hakkındaki bu hadisi açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz,

Önce hadis-i şerifin Arapça metnini verelim.

Ebû Mes’ûd (ra)’den rivayet edildiğine göre  şöyle demiştir:

كان رسولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يمْسحُ منَاكِبَنَا في الصَّلاةِ وَيَقُولُ :

« اسْتَوُوا وَلا تخْتلِفُوا ، فَتَخْتَلِفَ قُلُوبُكُمْ ، لِيَلِني مِنكُمْ أُولوا الأَحْلامِ والنُّهَى ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهم ، ثُمَّ الذين يلونَهم »

Resûlullah (asm) namaza başlayacağımız zaman omuzlarımıza dokunarak şöyle buyururdu:

“Düz durun, karışık durmayın. Sonra kapleriniz de karmakarışık olur. Namazda benim arkama yaşlı başlı olanlar dursun. Onların arkasına kendilerinden sonra gelenler, daha sonra da onlardan sonra gelenler dursun.” (Müslim, Salât 122.)

Abdullah İbni Mes’ûd (ra)’den rivâyet edildiğine göre Resûlullah (asm) şöyle buyurdu:

« لِيَلِني مِنْكُمْ أُولُوا الأَحْلامِ والنُّهَى ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ » ثَلاثاً « وإِيَّاكُم وهَيْشَاتِ الأَسْواقِ »

“Aklı başında (ve imamlık yapacak durumda) olanlarınız (namazda) benim hemen arkama dursun. Sonra bu vasıflarda onları takip edenler dursunlar. (Bu cümleyi üç defa tekrarladı. Namazda) Çarşı-pazarlardaki keşmekeş (ve kargaşaya benzemek) den sakının!” (Müslim, Salât 123).

İslâm toplumu, mâbed ve ibadet toplumudur. Ondaki düzen ve dirlik de mâbed ve ibadet düzenidir. Sevgili Peygamberimiz (asm), kalabalık toplantıların düzenine örnek olmak üzere, namazda safların düzgün tutulmasını ve imamın arkasından başlamak üzere en layık olanların en öne alınmasını hem sözlü olarak tavsiye etmiş hem de fiilen ortaya koymuştur. Bu hadis-i şerifler, Efendimiz’in (asm) konuya verdiği önemi gözler önüne sermektedir.

Hadisimizin burada zikredilmesine sebep son cümleleridir. Çünkü bu cümlelerde, yaşlı başlı olanların, aklı başında olgun kişilerin öne geçirilmesi istenmektedir.

Ülü’l-ahlâm (أُولُوا الأَحْلامِ ); hilm, sükûn ve vekar sahipleri demek olup bundan maksat akıllı kişilerdir. Ahlâmı büluğ yaşına ermiş olmakla yorumlayanlar da vardır.

Nühâ, (النُّهَى) nühye kelimesinin çoğulu olarak, çirkinliklerden men eden akıl anlamındadır. Biz, halkımızın bu tür yerlerde kullanageldiği “yaşlı başlı“ ifadesiyle bu iki ibâreyi karşıladık. “Yaşlı başlı,“ aklı, hilmi, ilmi, vekârı ve olgunluğu yerinde kimseler demektir. Peygamber Efendimiz (asm) işte bu vasıftaki insanların, namazda imamın arkasına durmasını emretmektedir. Bu tavsiye herhangi bir sebeple imamlığa geçme mecburiyeti doğması ihtimaliyle de alakalıdır.

Toplum düzeni, toplumda herkesi layık olduğu yere koymak ve herkese hakettiği değeri vermekle sağlanır. Aksi hâlde tam bir kargaşa yaşanır. Kimin baş, kimin ayak olacağı bilinmez. Bu da hadis-i şerifte işaret buyurulduğu gibi “kalblerin karmakarışık, gönüllerin darmadağınık olmasına” ve toplumda değerler düzeninin bozulmasına sebep olur. Organlara hükmeden kalbtir ama, kalbi dışa yansıtan da organların hareketleridir. Bu sebeple toplumdaki kargaşa, kalplerdeki düzensizliğin işareti sayılmıştır. Camide ibadet saflarını düzeltmesini bilmeyen cemaatin, hayatı düzeltmesi mümkün değildir. Bu sebeple dinimizdeki değerler düzeninin evvela Allah huzurunda, ibadet ederken en güzel şekilde gösterilmesi ve aynı düzen fikrinin oradan topluma taşınması gerekmektedir. Hadisimizin bizden istediği budur.

Özetle

- Hz. Peygamber (as), namazda safların düzgün olmasına son derece dikkat eder, bunu sağlamak için hem sözlü olarak uyarıda bulunur hem de fiilen gayret gösterirdi.

- Organlarla kalp arasında karşılıklı tam bir iletişim ve etkileşim bulunmaktadır.

- Namazda ve diğer toplantılarda yaşlı başlı olanların en önde bulunmaları uygun olur.

- İlim ve fazilet sahiplerini, ilim, danışma, hüküm ve fetva meclislerinde başa geçirmek gerekmektedir.

-  Cami ve cemaat düzeni, dinimizdeki itibar çizgisinin göstergesidir. Toplumdaki saygınlık sıralaması, bu düzene parelel olarak düşünülmelidir.

- Mabedlerde, çarşı pazar karmaşasına yer verilmez; çarşı pazarda davranıldığı gibi davranılmaz. (bk. Riyazü’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Erkam Yay., Hadis No: 350, 351 ve 1088)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet