Selamı verildiği gibi almak gerekir mi?

Nisa 86. ayete göre Esselamu Aleyküm ve Rahmetullahi ve Berekatuhu ve Magfiratuhu Ebeden ve Daimen diyen birisine aynıyla cevap vermek farz mı? Yoksa sadece aleyküm selam ve rahmetullahi ve beraketühü demekle mesuliyet kalkar mı? Hanefi mezhebine göre durum nedir ve bu şekilde selamı alırsak ayete göre günaha girmiş olur muyuz?

Değerli kardeşimiz,

Evet, sadece “ve aleyküm selam ve rahmetullahi ve beraketühü” demekle mesuliyet kalkar.

İlgili ayetin meali şöyledir:

“Bir selam ile selamlandığınızda, siz de ondan daha güzeliyle veya aynı şekilde karşılık verin. Şüphesiz Allah her şeyin hesabını yapandır.” (Nisa 4/86)

Bu ayetten çıkan iki temel hüküm vardır:

1. Selama karşılık vermek farzdır.

2. Karşılık verirken ya aynıyla ya da daha güzeliyle cevap verilmelidir.

Esasen bu ayette sadece selamın şekli değil, savaş alanında Müslümanların tanımadığı kimselerin de selamını almaları istenmektedir. Bazı rivayetlerde geçtiği üzere, selam veren kimseyi mümin değil diye selamını almayıp onu öldürmek gibi bir yanlışa girmelerini önlemek içindir. Çünkü, yanlışla mümin kimseyi öldürmek, mümin olmayan kimsenin selamını almaktan daha zararlıdır.

Rivayete göre, adamın biri Hz. Peygamber (asm) Efendimize, “Allah’ın selamı üzerinize olsun” diye selam vermiş, Efendimiz de selam alırken, ‘Allah’ın rahmeti” manasındaki kelimeyi kullanmıştır. Sonra başka birisi “Selam ile birlikte rahmet de okumuş” Peygamberimiz de cevap verirken “Bereket” kelimesini de ilave etmiştir.

Sonra başka biri gelmiş ve bu kelimelerin hepsiyle selam vermiş, efendimiz ise “Senin de üzerine olsun” diye cevap vermiştir. Adam bunun hikmetini sorunca da “Artık bir şey bırakmadın (ilave edilecek bir şey yok, hepsini söyledin)” demiştir. (bk. V. Zuhayli, ilgili yer)

Buna göre:

Karşılaşan iki kişiden birinin diğerine “selâmün aleyküm” (es-selâmü aleyküm: Selâm sizin üzerinize olsun, Allah sizi her türlü kaza ve belâdan korusun) demesi, diğerinin de buna aynı manada olmak üzere “ve aleyküm selâm” (ve aleykümü’s-selâm) diye hayır duada bulunmasıdır.

Selamda yaygın biçimde bu ifadeler kullanılmakla birlikte “es-selâmü aleyküm ve rahmetüllāhi ve berekâtüh” ifadesiyle verilip “ve aleykümü’s-selâm ve rahmetüllāhi ve berekâtüh” ifadesiyle alınabilmektedir.

İslâm âlimleri selâm vermenin sünnet, almanın farz olduğunu ve selâm verenin alana göre daha fazla sevap kazanacağını belirtmiştir. (Mevsılî, İhtiyar, 4/164)

Demek ki, soruda geçen fazlalık kısımları, yani “ve mağfiretühû, ebeden daimâ” gibi sünnette sabit olmayan ilaveler zorunlu karşılık kapsamına girmez.

Özetle, birisi “Esselâmü aleyküm ve rahmetullahi ve berekâtühû ve mağfiretühû ebeden daimâ” dese, senin “Ve aleykümü’s-selâm ve rahmetullahi ve berekâtühû” demen yeterlidir.

Çünkü ayetteki “aynı veya daha güzeliyle” ifadesi, şeri ölçülere göre selamın aslını kapsar; sünnette olmayan veya fazlalık içeren uzatılmış ifadeler bu hükmün içine girmez. (bk. İbn Abidîn, Reddü’l-Muhtâr, 6/415; Fetâvâ-i Hindiyye, 5/322)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet