Hz. Peygamber ümmi olduğuna göre vahiy katiplerini nasıl kontrol ediyordu?

-  Ayrıca Hz. Peygamber tarafından Kuran'ı korumak için alınan önlemleri de verebilir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

Efendimiz (asm), inen vahiyleri ve sureleri vahiy katiplerine yazdırıyor ve ayeti doğru yere yazıp yazmadıklarını kontrol ediyordu. Yoksa, yazıyı veya yazı biçimini ya da yazının bizatihi kendisini değil.

Esasen gelen vahiylerin kaybolmaması için namaz içinde ve dışında okunma (tilavet), ezberlenme (hıfz) gibi yardımcı faktörler vardı. Ancak vahyin aynı zamanda kayıt altına alınması ve yazıya geçirilmesi de gerekiyordu. Çünkü gelen vahiyler her geçen gün biraz daha artıyor, bunların karıştırılmadan sadece hafızalarda korunması gittikçe zorlaşıyordu.

Bunun için yapılacak en mantıklı iş, gelen ayetlerin kayda geçirilmesiydi. Hz. Peygamber (asm) ümmî olduğu için, gelen vahiyleri bizzat kendisinin yazması söz konusu değildi.

Bu nedenle, vahyin yazıya geçirilmesi için yazma bilen sahabiler vahiy katipliği yapmışlar ve inen her ayeti veya sureyi yazıyla kaydetmişlerdir.

Vahyin yazdırılmaya başlanması kararını Hz. Peygamber (asm) ya bizzat kendi tasarrufuyla yahut da Allah'ın Kur'an'ı koruyacağına dair verdiği teminatla(1) birlikte, Allah'tan aldığı bir vahiy sonucu vermiş olabilir.(2)

Bu kararın bir sonucu olarak Peygamber (asm) Efendimiz çeşitli yazı malzemelerine vahyin / ayetlerin yazılması emrini vermişti. Bu anlamda şartların elverdiği bütün imkanlar kullanılmak suretiyle kağıt, yaprak, taş, kemik, deri vs. parçalarına ayetler yazılmıştı. En nihayet Hz. Peygamber (asm) vefat ettiği zaman, Kur'an-ı Kerim'in tamamı yazıya geçirilmiş durumdaydı.(3)

Böylece Hz. Peygamber (asm) inen her ayeti ezberliyor, sahabeye okuyor, katiplere yazdırıyor, sahabilerden de ezberleyenler oluyordu.

Aynı zamanda her sene Ramazan ayında bir defa ve vefat ettikleri en son yıl iki defa olmak üzere Hz. Peygamber (asm) o zamana kadar gelen bütün vahiyleri Cebrail (as) ile tekrar gözden geçiriyorlardı ki buna arza ismi verilmişti.

Hz. Cebrail (as) ile Hz. Rasulullah (asm) arasında gerçekleşen bu arza hadisesinin bir benzerinin sahabe ile Hz. Peygamber (asm) arasında cereyan ettiği ve sahabenin kendilerinde bulunan vahiy malzemesini hem hıfz hem de kitabet olarak ona arzettiği yönünde rivayetler de vardır.(4)

Her ne kadar Hz. Peygamber (asm), sahabîlerin ezbere okuduğu ayetleri tashih edebilirse de yazılı olarak getirilen metinleri tashih etmesi mümkün olmadığından, yazılan ayet ve surelerin kontrolünün bizzat kendisi değil de yetkili vahiy kâtipleri yapmış olmalıdırlar. Zaten yazılan bu metinler ilk etapta yine onların bilgisi dahilinde yazılıyor, herkes kendi bildiğine bunları yazmaya kalkmıyordu.

Özetle, vahiy lafızları Hz. Peygamber (asm) tarafından hem ezberleme ve sürekli okuma hem de birçok vahiy katibi tarafından yazıyla kayıt altına alma şeklinde bir çok harika yöntemlerle koruma altına alınıyordu.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Kur'an-ı Kerim'in yazılması, toplanması ve kitap haline getirilmesi ...

Dipnotlar:

1) bk. Hicr, 15/9.
2) Muhsin Demirci de bu görüşü destekler mahiyette, Hz. Peygamber'e gelen her Kuran vahyinin hıfz, kitabet ve yıllık mukabele tarzındaki üçlü tespit işini üstü kapalı da olsa Allah Teâlâ'nın emrettiğini söyler. Bk. Vahiy Gerçeği, s.197.
3) bk. Suyûtî, Ebû'l-Fadl Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtkân fî ulûmi'l-Kur'ân, I, 181, I-II, Beyrut 1414/1993; Muhammed Ebû Şehbe, el-Medhal li dirâseti'l-Kur'âni'l-Kerim, s. 338, Riyad 1407/1987.
4) bk. Mennâu'l-Kattân, Mebâhis fî ulûmi'l-Kur'ân, s. 119, Kahire 2000.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet