Kuran, ehlikitap kadınları helal kılmışken, Hz. Ömer buna neden karşı çıkmıştır?

- Bu, Kuran’ın hükmüne karşı gelmek sayılmaz mı?
- Bir de bunu caiz görmeyen az bir kısım alimin delilleri nedir?
- Hz. Ömer'e dayanarak mı böyle hüküm vermişlerdir?

Değerli kardeşimiz,

Hz. Ömer, Kur’an’da helal kılınan Ehl-i kitap olan kadınlarla evlenmenin haram olduğunu söylememiştir. Nitekim Hz. Ömer’den konuyla ilgili bir rivayet şöyledir:

“Müslüman bir erkek Hristiyan (Ehl-i kitap) bir kadınla evlenebilir, fakat Müslüman bir kadın Hristiyan (Ehl-i kitap) bir erkekle evlenemez.” (bk. Taberî, Bakara, 2/221. ayetin tefsiri).

İslam’da bu konuda, kendisiyle evlenmenin caiz olduğu bildirilen kadınlarda aranan bazı şartların olduğu bilinmektedir. Mesela: Eskiden beri ehl-i kitap olan bir nesilden gelmesi.. İffetli olması.. İslam’a, Müslümanlara düşman olan bir topluluğa ait olmaması.. Bu evliliğin genel İslam’ın maslahatına aykırı olmaması..

“Ehl-i kitaptan hür ve iffetli kadınlar da mehirlerini verip nikâhladığınızda size helaldir.”(Maide, 5/5)

mealindeki ayette Ehl-i kitaptan olan kadınlar için “Muhsanat” vasfı kullanılmıştır. Sahabe ve diğer alimlerden bazıları, bunu “hür” manasında, bazıları da “iffetli” olma manasında anlamıştır. İbn Abbas, bunu “iffetli” manasına almış ve Ehl-i kitaptan iffetli olmayan kadınlarla evlenmenin caiz olmadığını söylemiştir. (bk. Taberi, Razi, ilgili ayetin tefsiri)

- Hz. Ömer, ayetin helal kıldığını haram kılmamıştır. Ayetin hükmünü -haşa- nesh etmemiştir. Ayette sadece cevaz verilmiş, emredilmemiştir. Bu tür mübah olan işler, zaman içerisinde zararları görülürse, devlet reisi tarafından gerekli görülen bir süreyle yasaklanabilir.

Müslümanların maslahatına aykırı gördüğü için, muvakkaten oradaki insanlara mani olmaya çalışmıştır. Bazı rivayetlere göre, özellikle İslam ülkesinin vatandaşı olmuş bazı Hristiyan kadınların güzel olmaları sebebiyle Müslümanların bundan böyle onlarla evlenmeyi tercih edeceklerinden korktuğu için bu kararı almıştır.

- Hz. Ömer’in bu konudaki kararının gerekçesini şu kıssalardan da anlayabiliriz:

Rivayete göre, Huzeyfe b. Yeman bir Yahudi kadınla evlenmişti. Hz. Ömer ona bir mektup yazdı ve “Onu boşa!” dedi. Hz. Huzeyfe de ona gönderdiği mektupta: “Ehl-i kitap kadınlarıyla evlenmenin haram olup olmadığını” sordu. Hz. Ömer “Hayır, haram değildir. Fakat ben sizin onlardan iffetli olmayanlarla karşılaşmalarından korkarım.", diyerek cevap vermiştir.

Diğer bir rivayette, Hz. Ömer: “Başka Müslümanların seni taklit edip, ehl-i zimmet/Ehl-i kitap olan kadınları -güzellikleri sebebiyle- tercih edeceklerinden ötürü Müslüman kadınlar için bir fitne unsuru olacağından korkuyorum.” demiştir. (bk. V. Zuhayli, el-Fıkhu’l-İslami, 9/146)

Hanbeli mezhebine göre, Ehl-i kitap kadınlarla evlenmek iyi değildir “hilafu’l-evla”dır. Diğer üç mezhebe göre ise, mekruhtur. (a.g.y)

- Keza denilebilir ki, Hz. Ömer bu kararı, Müslümanların maslahatına olduğunu ve onlarla evlenmenin zararları olacağını düşündüğü için almıştır. Bu da meşhur “la darara ve la dirar - Baştan zarar vermek veya zararı zararla telafi etmek doğru değildir.” manasındaki hadis ve fıkhi kuralın gereğini yapmıştır.

Demek ki, Ehl-i kitap kadınlarla evlenmek câizdir. Ancak, öncelikle Müslüman kadınlar tercih edilmeli ve Ehl-i kitapla evlilik, zaruret ve maslahat durumlarında düşünülmelidir.

Ayrıca evlenilecek kadının iffetli olmasına, gizli bir dostunun/arkadaşının bulunmamasına dikkat edilmeli; tevhid inancına sahip olanlar, aile mefhumunu bilenler, nikâhın kutsiyetine inananlar tercih edilmeli, yuvanın iman eksenli ve hidayet gayeli kurulup devam etmesine gayret gösterilmelidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet